درآمدی بر مفهوم جمهوری

در آستانه بیستمین بهار نظام «جمهوری اسلامی» و سال امام خمینی«ره» فرصتی دست داد تا نسبت به ساختار سیاسی نظام دولت اسلامی، تاملی کوتاه داشته باشیم. این نوشته، مقدمهای برای فهم جایگاه مردم در نظام جمهوری اسلامی ایران است، که مبتنی بر اندیشه سیاسی امام خمینی«ره» میباشد. از زمان تکوین نخستین جوامع ابتدایی تا دولتهای مدرن، اندیشه سامانبخشی به حیات سیاسی اجتماعی و تنظیم روابط بین فرمانروایان و فرمانبرداران، از مهمترین دغدغههای بشر بوده است. این اندیشه، به تبع میزان دخالت و حضور مردم در اداره جامعه، موجب بروز اشکال متفاوتی از حکومت شده است. شاید بتوان در یک نمای بسیار کلی، حکومتها را به لحاظ مشارکت مردم، به سه دسته «سلطنتی»، «جمهوری» و «اریستوکراسی یا نخبگان» تقسیم کرد. اما در یک چشمانداز عمیقتر میتوان گفت؛ تاریخ حکومتها، نشانگر این است که از یک سو، دولتها بدون همدلی مردم، دچار بحران سیاسی شده و  از سوی دیگر، دموکراسیهای مستقیم، عملا غیر ممکن بودهاند؛ لذا دولتهای مدرن نیز در عمل، راه میانه (دموکراسی غیر مستقیم) را در پیش گرفتند.                حکومت برای مردم                                   حکومت به وسیله مردم                                               حکومت به هر حال، جمهوری به عنوان یک اندیشه سیاسی و نیز نوعی مکانیسم و نظام اداره جامعه، یکی از استوارترین و پابرجاترین مفاهیم سیاسی است که محل تعارض و تعامل آرا، و الگوی ایدهآل، بخشوسیعی از مردم جهان امروز است. و به قاطعیت میتوان گفت که بشریت مدرن نیز هنوز در استفاده از این مفهوم جنجال برانگیز و آرامشخیز، به اجماع نظر و توافق دست نیافته است