مبانی جامعه شناسی در قرآن

نگارنده ضمن بررسی «ماهیت جامعه» از دیدگاه جامعه شناسان و متفکران معاصر اسلامی معتقد است جامعه به لحاظ ماهوی فی الجمله اصالت دارد، یعنی گرچه متفکران اسلامی اصالت به مفهوم «دورکیمی» را قبول ندارند ولی در مورد جبرهای اجتماعی به مفهوم «گورویچی» اتفاق نظر دارند. با فرض پذیرش اصالت، جامعه قانونمندیهای ویژهای خواهد داشت که منحصر به فرد و جدای از قانونمندیهای افراد است. این قانونمندیها از دیدگاه قرآن قابل شناخت است؛ قرآن دو روش «تطبیقی» و «تحلیلی» را برای شناخت جامعه راهنمایی میکند که در واقع به شیوه جامعه شناختی مهر صحت میگذارد. روش تحلیلی مبتنی بر روش تطبیقی است. با مقایسه جوامع میتوان عناصر سازنده و مخرب را شناخت و با مدلهای به دست آمده از روش تطبیقی، میتوان به جامعه خاص پرداخت. سه الگوی روش تطبیقی، همزمان، در زمان و ترکیبی، نمونههایی در قرآن دارند که سومی به وضوح در سوره شعرا منعکس است. سرگذشت قوم سبا نیز الگوی مناسبی از روش تحلیلی در قرآن میباشد.