مناسبات دین و دولت در چشم اندازی مقایسهای

دست کم از ابتدای قرن چهارم میلادی زمانی که کنستانتین به ترویج مسیحیت به عنوان دین رسمی امپراتوری روم همت گمارد به بعد است که درباره مناسبات «دین و دولت»، ادبیات گستردهای گرد آمد. این ادبیات کمتر مورد استناد و رجوع مستقیم جامعه شناسان قرار گرفته است، چرا که بخش عمده آن انحصارا به برداشتی مسیحی از «تجمعات دینی» و تعریفی غربی از «دولت» استوار است. ما در این جا در صدد تبیین این مساله بسیار پیچیده که دولت اول بار کی و کجا پدید آمد نیستیم؛ اما در عین حال آگاهیم که هر گونه بحث جدی در باب «دین و دولت» باید به مشکل عمومی روشهایی توجه کند که بیش از اینکه در سنتهای دینی فرهنگی تجسم یافته باشد، از جهان بینیهای متفاوت سرچشمه می گیرد؛ از این رو در این نوشته به طور مشخص به جهانبینی بودیسم، هندوئیسم، مسیحیت و اسلام اشاره و با هم مقایسه می شوند.