مفهوم تخیل ارسطویی از نظر حکمای اسلامی

از بحث های مورد توجه در ادبیات و هنرها، بحث تخیل و فرایند شکل گیری خیال در ذهن شاعر/ نویسنده و هنرمند و مخاطب است . از نخستین نظریه پردازان این موضوع ارسطو است . ارسطو تخیل را از دو جنبه بررسی می کند؛ یکی قوه خیال و دیگری تخیل است . او عقیده دارد تصاویر در قوه خیال شکل می گیرد و فرد با ترکیب و بررسی آن را تخیل می کند. این نظر ارسطو در میان فلاسفه و حکمای اسلامی بسیار مورد توجه قرار گرفت و هم منطقیون و هم حکمای اشراق به بحث درباره آن پرداختند. در پژوهش حاضر بحث تخیل و چیستی نظر ارسطو از نگاه فلاسفه مشاء مورد بررسی قرار گرفته است و سیر تطور این مفهوم در نزد فلاسفه مشاء بررسی شده است . آنچه حاصل شد آن است که فلاسفه مشاء نظریه تخیل ارسطویی را در تعریف و چیستی شعر می دانند و اساسا آن را یکی از ملزومات شعری به شمار می آورند. فلاسفه مشایی از فارابی و ابن سینا تا خواجه نصیرالدین طوسی همگی سعی داشتند تا خوانشی منطبق با نظر ارسطو کنند؛ از این رو برخی از آنها تا حدودی در این امر موفق شدهاند و برخی نیز با وجود مشابهات و نزدیکی زیاد به نظر ارسطو، اما چندان با آراء کلی او مطابقت نداشته اند.

Keywords:

تخیل , خیال انگیزی , ارسطو , فلاسفه مشاء .