اوت اکولوژی، اتنوفارماکولوژی، فیتوشیمیایی و بررسی اثر آنتیاکسیدانی عصاره اندامهای مختلف گیاه دارویی باریجه ( Ferula gummosa Boiss. ) در دو رویشگاه مختلف استان خراسان رضوی

باریجه با نام علمی Ferula gummosa Boiss. متعلق به تیره چتریان (Apiaceae) گیاهی چند ساله، مونوکارپیک و بومی ایران است و یکی از ارزشمندترین گیاهان دارویی در نواحی کوهستانی ایران محسوب می شود. هدف از این تحقیق بررسی اتنوفارماکولوژی، آنتی اکسیدانی و ارزیابی مهمترین مواد موثره ثانوی (فنل و فلاونویید کل) در عصاره متانولی اندام های مختلف گیاه باریجه (برگ، گل، ریشه) در دو رویشگاه استان خراسان رضوی بوده است. در این تحقیق عملیات صحرایی طی ماه های اردیبهشت تا تیر سال ۱۳۹۱ در دو منطقه، اندام های مختلف گیاه از دو رویشگاه طبیعی استان خراسان رضوی (۱۷۶۰-۲۰۱۰ متر) به صورت تصادفی و سه بار تکرار جمع آوری گردید. همزمان به منظور مطالعات اتنوفارماکولوژی با همراهی یک درمانگر محلی (پیرمرد ۶۷ ساله) مهمترین اطلاعات سنتی در مورد اندام های گیاه، نحوه مصرف و عملکرد دارویی آنها کسب و ثبت و آزمایش ها در سه تکرار انجام شد. اندازه گیری متغیرهای شیمیایی با روش اسپکتروفتومتری: فنل کل به روش فولین سیکالتو و فلاونوئید کل به روش آلومینیوم کلراید و فعالیت آنتی اکسیدانی نیز توسط رادیکال های آزاد DPPH اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که مردم بومی منطقه از ریشه و صمغ باریجه به عنوان ضداسپاسم، مسکن و ضدعفونی کننده قوی در درمان-اسهال، صرع، میگرن و زخم ها استفاده و همچنین از دوده ریشه ها و دانه های اسفند برای ضدعفونی کردن محیط و درمان سرماخوردگی، سرفه، آلرژی و رماتیسم استفاده می شود. بیشترین فنل کل (۱۶/۱۸ میلی گرم معادل گالیک اسید در هر گرم وزن خشگ گیاه)، فلاونوئیدکل (۲۰/۱۵ میلی گرم معادل کوئرستین در هر گرم) متعلق به عصاره متانولی ریشه گیاه در رویشگاه پناهگاه حیات وحش حیدری نیشابور (۲۰۱۰متر) بوده و بیشترین عملکرد آنتی اکسیدانی نیز مربوط به عصاره متانولی گل های گیاه باریجه در منطقه قوچان با ۵/۸۴ درصد مهار رادیکال های آزاد می باشد.

Keywords:

آنتی اکسیدانی , اتنوفارماکولوژی , باریجه (Ferula gummosa Boiss.) , خراسان رضوی , فنل و فلاونوئید کل