مقایسه کمیت و کیفیت مواد موثره روغن اسانسی شش گونه از جنس آویشن (Thymus L.) در دو فاز رویشی و زایشی در استان یزد

آویشن Thymus متعلق به تیره Lamiaceae بوده و بالغ بر ۲۱۵ گونه از آن در سراسر جهان یافت می شود. این جنس در ایران ۱۸ گونه معطر چند ساله دارد که از میان آنها ۴ گونه در انحصار ایران هستند. این تحقیق به منظور بررسی و مقایسه کمیت و کیفیت مواد موثره ثانوی روغن اسانسی شش گونه از آویشن کشت شده در ایستگاه تحقیقات گیاهان دارویی استان یزد شامل Thymus  kotschyanus، T.fedchenkoi، T. lancifolius،pubescens ،T. daenensis  و T. migricus، مورد مطالعه قرارگرفت. از سر شاخه های گیاه قبل و هنگام گلدهی کامل برداشت صورت گرقت و پس از خشک کردن در سایه به روش تقطیر با آب )طرح کلونجر) اسانس گیری و بوسیله GC و GC/MS تجزیه و شناسایی اسانس ها صورت گرفت. بررسی به عمل آمده از نمونه های اسانس گیری شده قبل از گلدهی، بیشترین میزان بازده اسانس۳۶/۲درصد به گونه T. daenensis و بیشترین میزان تولید اسانس ۰۳/۱۰ کیلوگرم در هکتار مربوط به T. fedchonkoi، کارواکرول با مقدار ۷/۶۲ درصد مهمترین ماده موثره اسانس گونهT. Kotschyanus در حالی که تیمول با ۴/۶۹ درصد در گونه T. lancifolius، بورنئول (۴۱/۱۴ درصد)  و گاما- تریینن ۴۱/۸ درصد در گونه T. fedchenkoi، ترکیب سینئول با ۴۸/۸ درصد در گونه T. pubescens  و پارا-سیمن ۹۴/۱۱ درصد درگونهT. migricus از مهمترین ترکیبات گونه ها در فاز قبل از گلدهی در گونه های مختلف آویشن بودند، حال آنکه در فاز گلدهی بیشترین بازده اسانس ۵۲/۳ درصد متعلق به گونهT. daenensis و بیشترین میزان تولید اسانس ۸۸/۲۰ کیلوگرم در هکتار به T.lancifolius و حداکثر میزان ترکیبات عمده اسانس در گونه T. fedchenkoi شامل پارا- سیمن، ۱و۸- سینئول، گاما- ترپینن و کارواکرول به ترتیب ۱۹/۱۱، ۱۴/۱۲، ۷۴/۱۰، ۳/۴۷ درصد، بورنئول ۷/۱۲درصد در گونه T. pubescens، تیمول ۲۶/۷۳ درصد در گونه T. daenensis گزارش شد. به طورکلی با توجه به میزان بازده اسانس، تولید اسانس در هکتار و همچنین مواد موثره دارویی بهترین زمان برداشت گیاه در زمان گلدهی می باشد.

Keywords:

Thymus kotschyanus , T. fedchenkoi , T. lancifolius , T. pubescens , T. daenensis و T. migricus , اسانس , تیمول , کارواکرول