کاربرد شاخص های ارزیابی تکتونیک جنبا در برآورد وضعیت تکتونیکی بخش علیای زاینده رود محمود حبیب اللهیان ، دکتر محمدحسین رامشت

با توچه به اینکه کشور ایران بر روی کمربند زلزله­خیزی آلپ- هیمالیا قرار دارد و هر چند یک­بار شاهد زلزله های مخرب ویرانگری همانند زلزله های بم و طارم و غیره در کشورمان می باشیم، بررسی وضعیت تکتونیک فعال (جنبا) که از جمله عوامل ایجاد و بروز زمین­لغزه ها می باشند و ارزیابی تهدیدات و خسارات بروز این فعالیت ها در شهرها از اهمیت بالایی برخوردار است. رودخانه زاینده رود، بزرگترین و مهم­ترین رودخانه دائمی ایران مرکزی است که سد عظیم زاینده رود بر روی آن بسته شده است. بخش علیای رودخانه، در شمال شرق استان چهارمحال و بختیاری و غرب استان اصفهان در مختصات طول جغرافیایی ۵۰ درجه و ۴۵ دقیقه تا ۵۰ درجه و ۵۳ دقیقه و ۵۰ ثانیه شرقی و عرض جغرافیایی ۳۲ درجه و ۳۰ دقیقه و ۴۵ ثانیه تا ۳۲ درجه و ۴۵ دقیقه و ۵۰ ثانیه  شمالی قرار گرفته است. این منطقه از نظر زمین شناسی بخشی از زون سنندج- سیرجان می باشد.  در این پژوهش با استفاده از شاخص های مورفومتریک کمی از قبیل منحنی هیپسومتری (بی بعد) حوضه های آبریز، انتگرال منحنی هیپسومتری حوضه های آبریز، نسبت پهنای کف دره به ارتفاع دره،  نسبت " V " عدم تقارن آبراهه ها، شاخص گرادیان- طول رودخانه، شاخص تقارن توپوگرافی عرضی، فعالیت­های تکتونیکی و فرایشی در دره­ی طولی رودخانه زاینده رود و دره های عرضی سواحل سمت راست و چپ در مساحتی حدود ۴۰۰ کیلومتر مربع مطالعه گردید. بررسی این شاخص ها نشان داد که دره اصلی (طولی) رودخانه از نظر شاخص های "Vf  " و نسبت " V " نیمه فعال، دره های فرعی در سواحل سمت راست و چپ رودخانه از لحاظ شاخص های "Vf  " و نسبت " V " فعال و نیمه فعال قرار داشت. همچنین نتایج موید این مطلب بود که منطقه­ی مورد مطالعه از لحاظ شاخص "SL " در وضعیت غیرفعال بوده و از نظر شاخص عدم تقارن آبراهه ها در حوضه های آبریز، سمت چپ رودخانه نسبت به سمت راست از فعالیت بیشتری برخوردار است. از لحاظ شاخص تقارن توپوگرافی عرضی " T "، شمال حوضه از جنوب آن فعال­تر ولی درکل از شدت زیادی برخوردار نیست و از نظر دو شاخص منحنی بی­بعد و انتگرال منحنی بی­بعد، می­توان گفت منطقه مورد مطالعه در حالت بالغ مایل به پیر قرار دارد. بررسی و ارزیابی نتایج حاصل از تلفیق کلیه شاخص ها، منطقه­ی  مورد مطالعه از لحاظ نئوتکونیک در وضعیت نیمه فعال متمایل به غیر فعال قرار دارد.

Keywords:

شاخص های مورفومتریک , تکتونیک جنبا , ژئومورفولوژی , زاینده رود