دگردیسی حضور زن در شعر بدر شاکر السیاب و احمد شاملو

سیاب و شاملو از برجسته‎ترین شاعران معاصر هستند که باوجود شعرهای عاشقانه کوشیده‎اند کارکرد انقلابی زن را در اشعار خویش مدنظر قرار دهند؛ آن‎ها با ارتقاء بخشیدن به شخصیت زن، می‎کوشند فراتر از چهره کلیشه‎ای معشوق، او را همدوش مردان انقلابی وارد عرصه مبارزه کنند. بر همین اساس، نوشته حاضر بر آن است تا با بررسی جایگاه زن در شعر دو شاعر، دگردیسی حضورش را به تصویر کشد. مقوله‎هایی چون مبارزه برای رهایی، همراهی در حل مشکلات انسانی و فرار از پوسته سنت از مهم‎ترین مولفه‎های حضور زن در شعر این دو شاعر است. در شعر بدر شاکر السیاب، زن افزون بر کارکرد سنتی خود، نماد وطن به یغما رفته است و گاهی نیز نماینده بازگشت به خویشتن است. این سیر خطی در شخصیت زنانی چون «حفصه العمری» و «جمیله بوحیرد» به کمال می‎رسد. سیاب با مطابقت دادن شخصیت زن با عشتار، کارکرد انقلابی او را به تصویر می‎کشد؛ چنان‎که با اعطاء شخصیت مسیح، او را مدافع آزادی انسان معرفی می‎کند. در آثار شاملو نیز زن، نقش مستقلی در مبارزه اجتماعی ایفا می‎کند؛ «رکسانا» و «آیدا» با حرکت از چهره اثیری به سوی تکامل انسانی و مبارزاتی، نماینده زن انقلابی هستند. افزون بر این، شاعر همواره در جستجوی زن همزاد خویش است تا همدوش او قدم در راه مبارزه گذارد. نتایج نشان خواهد داد دگردیسی حاصل شده در این باب، افزون بر بلوغ فکری دو شاعر، تحت تاثیر سیر تکاملی جامعه عربی و فارسی، جریان نوگرایی و اصالت بخشیدن به انسان در اندیشه و شعر معاصر است.

Keywords:

شعر معاصر عربی و فارسی , بدر شاکر السیاب , احمد شاملو , زن , انقلاب