ناسیونالیسم در اندیشه و آثار افراسیاب آزاد

در هنگامه تحولات دوره مشروطه، نیروی جدیدی ظهور کرد که هم در بیداری مردم، آشنایی با غرب و نشر مطبوعات نقش داشت و هم برای برون رفت از بن­بست­های پیش­رو اندیشه داشت. روشنفکران ایرانی از طریق آشنایی با اندیشه های دنیای جدید به درک عقب­ماندگی ایران نائل آمده و با طرح و نشر مسائل جدید در جامعه ایران، قطب­های مختلف فکری را بنیان نهادند که به آمیزش و حتی تقابل سنت و تجدد انجامید. شناخت­شناسی اصلاحات و تشریح این خوانش جدید از اندیشه به تحقق پیش شرطی مهم متوقف است و آن شناخت روشنفکران و مولفه­های بنیادی اندیشه ایشان است. این پژوهش، با رویکرد اندیشه نگر و روش تحلیل محتوای اسنادی به بازخوانی نیت مند آثار افراسیاب آزاد، موسس حزب خدا و روشنفکر سنت­گرای دوره مشروطه و پهلوی می­پردازد و با سنجش آن از طریق منطق رهیافت زمینه گرای اسکینر، در پی پاسخ به این پرسش محوری است که جایگاه ناسیونالیسم در آثار افراسیاب آزاد و دگردیسی آن در قیاس با همفکران و هم عصرانش چگونه برآورد می­شود و این جریان چه کمکی به استقرار دولت پهلوی می­کند. اندیشه­های آزاد، در متن اندیشه نوگرایی متفکران هم عصرش مورد ارزیابی قرار می­گیرد. یافته­های پژوهش درصدد اثبات این فرضیه است که همراهی روشنفکرانی از طیف فکری افراسیاب آزاد منجر به گسترش پذیرش گفتمان ناسیونالیسم اقتدارگرا و تئوریزه شدن مشروعیت دولت پهلوی اول گردید. با تقلیل در مولفه­های متجددانه در نزد آزاد در فضای انسداد سیاسی و فکری عصر رضاشاهی، مواضع اجتماعی و سیاسی تاثیرگذار وی افول کرد.

Keywords:

افراسیاب آزاد , تجددخواهی , ناسیونالیسم اقتدارگرا , اتحاد ملی