استعاره ی مفهومی "دست" در شاه نامه ی فردوسی و خسرو و شیرین نظامی و غزلیات شمس

در دهه های اخیر زبان شناسان شناختی به مطالعه و بررسی دقیق استعاره پرداخته اند و آن را از جنبه های گوناگون بررسی کرده اند. استعاره در مفهوم شناختی بر خلاف استعاره در دیدگاه سنتی، تنها نقش زیبایی آفرینی ندارد، بلکه ابزاری زبانی- مفهومی است که انسان از آن در جهت درک و شناخت پدیده های اطراف خود استفاده می کند. از این رو، بررسی باز نمودهای زبانی آن، گزارشی دقیق از جهان بینی استعاری هر شخص را به دست می دهد. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با توجه به دیدگاه شناختی به بررسی و مقایسه ی استعاره ی مفهومی اندام واژه ی «دست» بر اساس الگوی شناختی لیکاف و جانسون در سه اثر شاه نامه فردوسی، خسرو و شیرین نظامی و غزلیات شمس مولوی می پردازد. تا نشان دهد که ایشان در عینی ساختن مفاهیم ذهنی و انتزاعی تا چه حد از این اندام واژه بهره برده اند. نتایج تحقیق نشان می دهد که دست به شکل واژه ای زایا در تجسم ذهنی فارسی زبانان مشارکت می یابد و این شاعران هرچند تحت تاثیر سنن ادبی، زبانی، تجارب بدنی و نیز ریشه های فرهنگی گاهی از استعاره های همانندی استفاده کرده اند، اما هر یک با توجه به اختلاف در اندیشه و نوع نگرش و هم چنین تفاوت در شیوه ی رمزگذاری اطلاعات به دسته ای خاص از مفاهیم علاقه نشان داده و در جهت مفهوم سازی آن به کمک اندام واژه ی دست کوشیده اند.

Keywords:

استعاره ی مفهومی , اندام واژه , زبان شناسی شناختی , شاه نامه , خسرو و شیرین , غزلیات شمس