جغرافیای ادبی و شاخه های آن: معرفی مطالعات نوین بینارشته ای در ادبیات

امروزه مطالعات بینارشته ای در میان پژوهشگران حوزه ادبیات جایگاه ویژه ای یافته است که طبیعتا در پویایی جریان نقد ادبی نیز موثر خواهد افتاد. هدف اصلی مقاله پیش رو، معرفی رشته مطالعاتی جغرافیای ادبی است که می توان آن را شکلی از نقد ادبی به شمار آورد. این رشته همانطور که از نامش پیداست حاصل برهم کنش جغرافیا و ادبیات است و پیدایش آن با اهمیت یافتن مفهوم «فضا» و «مکان» در علوم انسانی ارتباط مستقیم دارد. مطالعات مربوط به «فضا» و «مکان» از دهه ۱۹۹۰ در پژوهش های علوم انسانی برجسته شد و در پی آن، رشته «جغرافیای ادبی» (Literary Geography) و شاخه های مختلف آن مانند نقد جغرافیایی (Geocriticism)، گردشگری ادبی (Literary tourism) و  نقشه نگاری ادبی (Literary Cartography) شکل گرفت. در این پژوهش ابتدا مبانی نظری جغرافیای ادبی با تکیه بر مفهوم فضا و مکان طرح می گردد. سپس چند شاخه مهم مرتبط با آن معرفی و کاربرد و موقعیت کنونی آن ها در سیر مطالعات دانشگاهی بررسی می شود؛ در میان این شاخه ها «نقشه نگاری ادبی» به عنوان پیش نیاز جغرافیای ادبی، بیش از همه مورد توجه قرار خواهد گرفت. انجام این پژوهش مستلزم جمع آوری و بررسی منابع متعددی است که برخی از آنها طی مقاله معرفی خواهد شد. حاصل پژوهش این است که جغرافیای ادبی بستر مناسبی را برای تحلیل و بررسی جنبه های متفاوتی از شعر و داستان فراهم می سازد و داده های به دست آمده از آن برای مطالعات ادبی و جامعه شناسی ادبیات سودمند است. در حقیقت، مکان های جغرافیایی، کارکرد ادبی قابل تاملی در آثار ادبی دارند که معمولا از نظر منتقدان ادبی دور می ماند.

Keywords:

literary cartography , geocriticism , literary tourism , ‎: literary geography , poetry and ‎fiction , space , place.‎ , جغرافیای ادبی , نقشه نگاری ادبی , نقد جغرافیایی , گردشگری ادبی , شعر و داستان , فضا , مکان