تحلیل جنبه عرفانی نگارگری اسلامی از دیدگاه سید حسین نصر و الگ گرابار

در یک تمدن دینی، دین می تواند در بخش های مختلف آن ایفای نقش کند. هنر به عنوان یکی از مظاهر فرهنگی تمدنی در این امر اهمیت دارد. یکی از مسایل مهم در زمینه هنرهای دینی، امکان تفسیر و قبول جنبه عرفانی برای آن است. از یک منظر، اگر یک فرهنگ با عرفان گره خورده باشد، باید هنر نیز جنبه عرفانی داشته باشد و از سوی دیگر، می توان این دو امر را جدا فرض کرد. در این باره دیدگاه های مختلفی وجود دارد. در میان این جریان ها، دو جریان سنت گرایی و تاریخی نگری به دلیل اختلاف فکری در برخی از زمینه ها از اهمیت بسزایی برخوردارند. در این پژوهش، جنبه عرفانی نگارگری اسلامی در دیدگاه سید حسین نصر به عنوان یکی از مهم ترین سنت گرایان و الگ گرابار به یکی از مهم ترین تاریخی نگران که به نگارگری اسلامی پرداخته اند، بررسی می شود. ضرورت این پژوهش از آن جهت است که بررسی این دو دیدگاه در کنار روشن شدن ابعاد دیدگاه سنت گرایان و تاریخی نگران در زمینه هنر اسلامی، سبب تحلیل دقیق تر امکان تفسیر عرفانی نگارگری اسلامی می شود. در این پژوهش، برای گردآوری اطلاعات، از روش کتابخانه ای و ابزار فیش برداری و برای تحلیل، از روش کیفی استفاده شده است. این پژوهش نشان می دهد که دیدگاه نصر و گرابار درباره تجلی حکمت و عرفان در آثار نگارگری در مقابل یکدیگر قرار دارد. نصر به وجود معنویت و مفاهیم اسلامی در آثار نگارگری قائل است و گرابار این هنر را بیشتر مادی و به دور از تفکر اسلامی می داند. در اندیشه سنت گرایان هنرهای سنتی الهام گرفته از خیال هنرمند و سیر و سلوک او در عالم خیال هستند، اما تاریخی نگران معتقد هستند که یک اثر هنری یا حتی سلایق و تفکر هنرمند تحت تاثیر وقایع دوران و در بستر تاریخ شکل می گیرد.