کاربرد تحلیل عاملی و خوشه بندی در ارزیابی هیدروژئوشیمیایی آبخوان دشت قائم شهر
Publish place: Kharazmi Journal of Earth Sciences، Vol: 3، Issue: 1
Publish Year: 1396
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: Persian
View: 90
This Paper With 20 Page And PDF Format Ready To Download
- Certificate
- من نویسنده این مقاله هستم
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
شناسه ملی سند علمی:
JR_GNF-3-1_006
تاریخ نمایه سازی: 4 دی 1402
Abstract:
برای تشخیص فرایندهای کنترل کننده و تعیین منشا یونهای موجود در آب زیرزمینی از ۲۶ چاه بهرهبرداری که مربوط به میانگین دو دوره حداقل و حداکثر سطح ایستابی از سال ۱۳۹۰ و ۱۳۹۴ است، استفاده شده است. در این نمونهبرداری یونهای اصلی و نیترات همراه با سختی، قلیلئیت، pH,TDS,EC ارزیابی شده است. در این پژوهش در تحلیل عاملی و خوشه بندی از نرم افزار SPSS و در تحلیل خوشه بندی از روش وارد و فاصله اقلیدسی استفاده شده است. نتایج تحلیل عاملی نشان داد، سه مولفه ای که تغییرات کیفی آب زیرزمینی را کنترل می کنند در دوره حداقل و حداکثر سطح ایستابی مقدار واریانس تجمعی آن ها ۵/۸۳% در حداقل و ۱/۸۰% در حداکثر هستند. این مولفهها شامل شوری، انحلال و فعالیتهای انسانی است. پس از انجام خوشه بندی و تعیین زیرخوشهها برای تعیین فرایندهای شیمیایی حاکم بر آبخوان دشت قائم شهر از نمودارهای گیبس، پایپر و تبادل یونی استفاده و نمودارهای ترکیبی آن ها ترسیم شد. در نمودار گیبس عامل هوازدگی و تبخیر و تبلور کنترل کننده شیمی آب زیرزمینی هستند. در نمودار پایپر نوع آب ها اکثرا کلسیم بی کربنات هستند و تعداد کمی نیز سدیم کلرایدی و یا اختلاطی (کلسیم، منیزیم و کلراید) هستند و نوع آخر از سدیم- منیزیم بی کربنات تشکیل شده است. این نوع آب ها ناشی از هوازدگی و انحلال رسوبات کربناته، نفوذ آب شور دریا و نشت از آبخوانهای شور بوده است که براثر فرایندهای تبادل یونی و یا عکس آن همراه با واکنشهای شیمیایی به وقوع میپیوندد. به طورکلی سه فرایند طبیعی، غیرطبیعی و اختلاط این دو، وضعیت شیمی آب زیرزمینی را کنترل میکنند. فرایند طبیعی شامل؛ تعامل بین آب- سنگ، نفوذ آب شور و تبخیر از سطح ایستابی است. فرایند غیرطبیعی (فعالیت های انسانی) شامل؛ ورود فاضلابهای شهری و روستایی، پساب مراکز صنعتی و پسابهای کشاورزی که ناشی از انواع کودهای شیمیایی (ازته، سولفاته و فسفاته) است. در فرایند سوم مجموعه عوامل طبیعی و انسانی است. زیرا با برداشت های بی رویه از آبخوان باعث افت سطح ایستابی شده و در نتیجه نفوذ و پیش روی آب شور از دریا و آبخوان های شور را سبب می شوند. این تحقیق نشان داد که استفاده از روش های آماری چند متغیره میتواند در تجزیه و تحلیل روشهای معمول هیدروژئوشیمیایی سودمند باشد.
Keywords:
Authors
h moghimi
دانشگاه پیام نور واحد ابهر