عشایر و مراتع، چالش ها و راه حل ها

بهره­برداران اصلی مراتع ایران عمدتا روستائیان و عشایر هستند. چرای دام بهره­برداران روستایی به دلیل سکونت دائم در روستا در تمام فصول ولی چرای دام بهره­برداران عشایر ازمراتع در دو قطب ییلاق و قشلاق متناسب با آمادگی مراتع برای چرای دام صورت می­گیرد. چرای دام عشایر از مراتع در تمام فصول سال صورت نمی­گیرد از این رو در بخشی از سال به دلیل حذف چرای دام فرصت استراحت برای مراتع فراهم می­گردد. در مراتع میان بند مابین مسیر ییلاق و قشلاق چرای دام عشایر در دوره کوتاه  کوچ انجام می­شود. در کشور ۹۱۶ هزار خانوار از مراتع بهره­برداری می­کنند. عشایر با ۲۳۰ هزار خانوار بهره­بردار و یک میلیون نفر جمعیت یک چهارم از بهره­برداران مراتع را تشکیل می­دهند. عشایر به دلیل شیوه بهره­برداری ییلاق و قشلاق یک ظرفیت حفاظتی برای مراتع هستند عشایر مرتع را محل تامین معاش خود می­دانند از این رو به آن تعلق خاطر دارند.     میانگین مساحت مراتع هر خانوار عشایر ۱۵۰ هکتار، میانگین تعداد دام آنها ۱۱۲ راس(۱۰۰ راس سبک و ۱۲ راس سنگین)، عرصه مراتع تحت بهره برداری آنها ۵/۳۴ میلیون هکتار و تعداد واحد دامی آنها ۷/۲۵ میلیون راس می­باشد. ۲۸% دام و ۳۸%  مراتع کشور تحت مدیریت عشایر می­باشد.          عشایر روزانه حداکثر ۳۰ کیلومتر راه می­پیمایند و با حداقل ۲ تا ۳ روز استراحت، مجددا به کوچ ادامه می­دهند. به طور معمول عشایر ۵ ماه ییلاق و ۴ ماه هم در قشلاق و مابقی را در طی مسیر بین ییلاق و قشلاق هستند. از بین رفتن مراتع میاند و تغییر کاربری آن به معنی از بین رفتن ایل راه­ها است که نقش مهمی در زندگی عشایر کوچ رو دارد. پی آمد از بین رفتن ایل راه کمبود علوفه برای مدت سه ماه زمان برای دام عشایر است.