گونه شناسی شکل و نگاره سفالینه سیلوئت در سده های میانی (۶-۷ه.ق) براساس مجموعه موزه های بنیاد

بر آمدن سلجوقیان در نیمه نخست سده پنجم ه.ق مایه یگانگی سیاسی و باززنده سازی سرزمین های پادشاهی ساسانی شد. حمایت پادشاهان از هنرهای صناعی و رونق تجارت و گسترش مراودات فرهنگی با چین فرصت مناسبی برای توسعه محصولات هنری ازجمله سفالگری فراهم ساخت. فرآوری و تزیین انواع سفالینه ها رشد فزاینده ای یافت و استفاده از خمیرسنگی زمینه پدیدآمدن فناوری های نوین ازجمله سفالینه موسوم به «سیلوئت»/ «سایه نما» را فراهم ساخت. سفالی که به دو شیوه نقش کنده و نقاشی زیرلعاب فیروزه ای یا عاجی به رنگ سیاه تزیین شده و حاصل آن نگاره های سایه نمای متنوع بر رویه داخلی و بیرونی ظرف است.         پژوهش پیش رو به دنبال شناخت ویژگی های سبکی و شکلی ساخت و تزیین سفالینه سیلوئت درسده های ششم و هفتم ه.ق و تحلیل مفاهیم نقش مایه های آن است. روش تحقیق، توصیف و تحلیل داده ها با بررسی عینی و ملموس سفالینه ها و مطالعات تطبیقی کتابخانه ای و اسنادی است. پرسش اساسی تحقیق آن است که این گونه سفال به چه شیوه ای ساخته و تزیین شده و مفاهیم نقش مایه های آن چیست؟ برای رسیدن به پاسخ این پرسش دوازده نمونه سفال سیلوئت از موزه های بنیاد مستضعفان مبنای تحقیق قرارگرفته است. نتایج نشان می دهد از نظر ریخت شناسی به ترتیب، فراوانی سفال ها شامل کاسه، پارچ، گلدان، آلبارلو، دخل، بشقاب، قدح، آبخوری و کوزه است و مراکز اصلی پدیدآوری و کشف، شهرهای کاشان، ری، جرجان، نیشابور و سیرجان بوده و عناصر تزیینی به توالی بسامد در برگیرنده نقوش هندسی (۱۲مورد)، گیاهی (۱۱مورد)، حیوانی (۶مورد)، خط نگاره (۲مورد)، انسانی (۱مورد) و اسطوره ای (۱ مورد) است.

Keywords:

گونه شناسی , سفالینه سیلوئت , سلجوقیان , سده های میانی , موزه های بنیاد