داڕشتەناسیی بەیتی مەم و زین و بەراوردکردنی هێمانە گرنگەکانی لەگەڵ چیرۆکی ئەفسووناویی کوردیدا

ئامانجی وتاری بەردەست، دیاری­کردنی پێکهاتەی به یتی مه م و زین و پاشان بەراوردکردنی هێمانە ژێرخانی و سەرخانییەکانیەتی لەگەڵ چیرۆکی ئەفسووناویی کوردیدا. ئه نجامی داڕشته ناسیی مه م و زین نیشان دەدات پێڕەوەکەی ڤلادیمیر پراپ لە زۆر لایەنەوە له گەڵیدا ته بایه . سێ هێمانی جیاوازی «شینگێڕی»، «دوعا» و «بەڵێنی» ژی دەبینرێن، کە بە سەرنجدان بە گرنگییان لە پێشڤەچوونی گێڕانەوەکەدا، دەکرێت بە «ئەرک» هەژمار بکرێن. له سی و یەک ئه رکی ده ستنیشان­کراوی پراپ، بیست و سێ نموونه یان لە مەم و زین­دا هەن. ئەم بەرهەمە له دوو بزاڤ پێکدێت و کەسایەتییە سەرەکییەکانی بزاڤی یه که م بریتین لە مه م، پاڵه وانی سەرەکی؛ زین، کچەمیر؛ به کر و میرزێندین، تاوانکار و به نگینه ، قه ره تاژدین و خاتووئه ستی، یارمه تیده ر. له بزاڤی دووهه مدا، به نگینه پاڵه وانه و  له کۆتاییدا ده بێته پادشا. بەراوردی به یتی بەرباس و چیرۆکی ئه فسووناویی کوردی ڕوونی دەکاتەوە، سەرەڕای جیاوازیی چەشن، لە باری پێکهاته و هێمانه ژێرخانییه کانه وه هاوبه شیی زۆر له نێوانیاندا هه یه . بەڵام هه ندێک جیاوازیش دەبینرێن که گرنگترینیان سه رنه که وتنی سەرلەهەنگ یان پاڵه وانی سه ره کییە. لێکۆڵینه وه ی ئه م لایه نه نیشان دەدات، سه رەڕ ای هه بوونی چه ند خاڵی هه ڤپار، له م ڕووەوە جیاوازیی به رچاو له گۆڕێدایە. بۆ نموونه ، له به شی ناوه ندی و سه ره کیی گێڕانەوەکەدا، به پێچه وانه ی به شی ده ستپێک و کۆتایی که زۆر له چیرۆکی ئه فسووناوی نزیکن، به ره وڕووی جۆرێک سه ربورده ی ڕاسته قینه ده بینه وه ؛ بە چەشنێک کە ده توانین بڵێین بەیتی مه م و زین ڕاستییه کی کۆمەڵگای کوردستانە کە بە ئه فسانه و ڕووداوی ئەفسووناوی دەورە دراوە.

Keywords:

ئەدەبی زارەکیی کوردی , بەیتی مەم و زین , چیرۆکی ئەفسووناوی , داڕشتەناسی , ڤلادیمیر پراپ