شناسایی و تبیین مهارت های اعضای هیئت علمی جهت آموزش مجازی در دوره پسا کرونا: ارائه یک الگوی مفهومی

پیشینه و اهداف: استفاده از فناوری دیجیتال برای آموزش و یادگیری، دهه ها مورد بحث قرار داشت، اما اکنون و در دوره پسا کرونا، به دلیل مشکلات دوران همه گیری کوید۱۹، در کانون توجه بسیاری از نهادهای آموزشی قرار گرفته است. تاثیر کوید ۱۹، در کوتاه مدت، شیوه تحصیل و یادگیری را با تحول عظیمی روبروکرد و حتی برخی از فعالیت های آموزشی را کاملا مسدود کرد. در نتیجه متولیان امر آموزش، به جایگزین های دیگری برای یادگیری حضوری یا سنتی روی آوردند. از برنامه های بسیار مهم و جدی که از سمت نهادهای آموزشی و در آن دوران و در حال حاضر و دوره پسا کرونا مطرح و انجام می شود، استفاده از آموزش مجازی است. کیفیت طراحی و ارائه آموزش مجازی مانند آموزش حضوری به دروندادهای متعددی از قبیل مدرس، یادگیرنده، ابزارهای فناورانه و طراحی آموزش، نظام منابع مالی، سیاست های آموزشی و نظایر آن بستگی دارد. از میان عوامل برشمرده، مدرسان این دوره ها دارای اهمیت ویژه ای هستند. بنابراین با توجه به تغییرنقش مدرسان، مهارت های قبلی آنان دیگر نمی تواند پاسخگو باشد و مدرسان علاوه بر کسب مهارت های لازم در محیط یادگیری سنتی، نیازمند توانمندسازی در زمینه های مختلفی هستند که مهم ترین گام در دستیابی به این مهم شناسایی مهارت های مدرسان در زمینه آموزش مجازی است. امروزه کمتر دانشگاهی قادر است بدون ارائه دوره های آموزشی برای توانمندسازی اعضای هیئت علمی خود بهبود و توسعه یابد و این امر در دوره پسا کرونا که دانشگاه ها تاکید بسیاری بر آموزش مجازی دارند، از اهمیت دو چندانی برخوردار است. این بدان دلیل است که در دوره کرونا و پسا کرونا و تاکید بر آموزش مجازی در نظام آموزش عالی و افزایش کاربرد آن نیازمند دانش، مهارت و تواناییهای ویژه ای برای اساتید می باشد، که برای دستیابی به این مهم شناسایی مهارت های مدرسان در آموزش مجازی ضروری به نظر می رسد. توجه به این مهارت ها سبب بالندگی اساتید و در نتیجه بهبود کیفیت آموزش مجازی خواهد شد. به ویژه آن که مطالعه قابل ذکری برای دوره پسا کرونا و در زمنیه موضوع تحقیق مشاهده نشد و بارویکردهای تحلیل محتوا و دلفی فازی مطالعه ای در مورد شناسایی و تبیین مهارت های آموزشی مدرسان جهت آموزش مجازی وجود ندارد. بنابراین هدف مطالعه حاضر، شناسایی و تبیین مهارت های اعضای هیئت علمی در آموزش مجازی در دوره پساکرونا به صورت دقیق و با استفاده از رویکردهای تحلیل محتوا و دلفی فازی و ارائه یک الگوی مفهومی می باشد.روش ها : این پژوهش کاربردی و توصیفی است و برای جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش تحقیق ترکیبی مصاحبه، تحلیل محتوا و دلفی فازی استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق جهت مصاحبه، روش تحلیل محتوا و دلفی فازی ۲۰ نفر از خبرگان و اساتید دانشگاه شهید باهنرکرمان می باشند. داده ها با مصاحبه عمیق و نیمه ساختار یافته جمع آوری شد. سپس با روش تحلیل محتوای قراردادی کلیه مصاحبه ها بررسی گردید و مهارت های اعضای هیئت علمی جهت آموزش مجازی در دروه پسا کرونا استخراج و شناسایی شد. سپس در ۴ مرحله نظرسنجی و  با استفاده از روش دلفی فازی مهارتها پالایش و تبیین شدند.یافته ها: در مصاحبه با خبرگان با دو سوال اصلی مهارت ها و یا شایستگی های اعضای هیئت علمی جهت آموزش مجازی در پسا کرونا سنجیده شد. نتایج حاصل از بخش کیفی شامل ۴۵۲ کد اولیه بود که بعد از کاهش داده ها و ادغام عبارات همپوشان به ۳۱  کد اصلی و ۵ طبقه اصلی کاهش یافت. این ۵ طبقه اصلی شامل مهارت های اجتماعی- اخلاقی، فنی- فناوری، آموزشی- یادگیری، فردی- مدیریتی، ونظارتی- حمایتی می باشد. سپس با پرسشنامه ۳۱ مهارت شناسایی شده جهت پالایش و تایید و در ۴ مرحله مورد بررسی قرار گرفت. خبرگان با بررسی مهارت ها، همه آن ها را با رویکرد دلفی فازی مورد تایید قرار دادند.نتیجه گیری: در این مطالعه مشخص شد که ۳۱ مهارت برای مدرسین آموزش مجازی مد نظر می باشد که دراین بین می توان گفت که ۱۲ مهارت تسهیلگری اجتماعی و مشاوره مناسب، مدیریت تعارض، تعهدحرفه ای و اخلاقی، راهبردها و کاربردهای نظریه های یادگیری، مهارت دانشوری و پژوهشی، مهارت تسهیل فرایند آموزش، سخنرانی برخط، مهارت تشویقی و انگیزشی، مهارت سازمانی و عملیاتی، حفظ ارتباط با دانشجو پس از اتمام دوره، بازخورد، و نظارت بر فعالیتهای یادگیری، که در همان دور اول روش دلفی فازی تایید شدند، مهم ترین مهارت های آموزش مجازی می باشد و بنابراین باید براین مهارت ها در دوره های مجازی پسا کرونا تاکید بیشتری گردد.

Keywords:

آموزش مجازی , نیازها و مهارت های اعضای هیات علمی , پسا کرونا , تحلیل محتوا , دلفی فازی