ساختار روایت در حکایات اخلاقی رساله گربه و موش شیخ بهایی

شیخ بهایی از عالمان و شاعران قرن یازدهم هجری صاحب آثار بسیار در علوم متعدد عصر خود، چون ادبیات، فقه، تفسیر، ریاضیات، نحو و... است. از آثار وی رساله گربه و موش، به نثر، رساله ای در قالب داستانی و آمیخته به تمثیل و طنز است که موضوع اصلی آن، مضامین و اندیشه های اخلاقی هستند. درون مایه این حکایات، همان گونه که از خصوصیات اکثر حکایت هاست، ترویج و اشاعه اصول برابری و برادری و تاکید بر کسب فضایل اخلاقی و اجتناب از رذائل است. اصلی ترین شیوه ای که برای بیان اندیشه های مختلف اخلاقی و اجتماعی در این رساله اتخاذ شده، شیوه حکایت پردازی است که از شیوه های بیانی غیر مستقیم است و شیخ، قسمت اعظم اندیشه های خود را با استفاده از این شیوه بیان کرده است. شیخ بهایی، رساله مورد بحث را با »آورده اند که...« که از شیوه های بیان قصه و حکایت است، آغاز کرده و این نکته نیز نمایان گر جایگاه حکایت پردازی در این اثر است. از میان ۳۴ حکایت این رساله، ۹ حکایت آن به طور مستقیم، به اندیشه های اخلاقی اختصاص دارند. در این مقاله، به تحلیل ساختاری حکایت های مشتمل بر اندیشه های اخلاقی که درواقع، غرض اصلی از بیان آنها، انتقال نکات اخلاقی به ذهن خواننده بوده، پرداخته شده و ساختار و عناصر این حکایات، مورد بررسی قرار گرفته اند.

Keywords:

حکایت پردازی , رساله گربه و موش , شیخ بهایی