بررسی نشانه های کلامی احساس کهتری در شعر علی فوده از منظر رویکرد روانشناسی فردنگر آلفرد آدلر

یکی از مباحث رایج در نقد ادبی، نحوه انعکاس دغدغه های روحی ادیب در اثر وی است و از آن جا که متون ادبی بخصوص شعر، بن مایه های خود را از عمق روح آدمی می گیرد، می توان بر اثرپذیری آفرینش های ادبی از شرایط روانی حاکم بر شخصیت ادیب، اشاره کرد. روان شناسی فردنگر به عنوان یکی از نظریه های شخصیت اطلاق می شود که آلفرد آدلر، روان­شناس اتریشی، آن را پایه گذاری کرد. براساس این رویکرد، یکی از حالات روانی که در آغاز زندگی هر فرد در شخصیت وی شکل می­گیرد و تا پایان عمر، اثرات خود را در جنبه­های مختلف رفتار وی بر جای می­گذارد، احساس کهتری یا همان احساس خودکم بینی است که اصلی­ترین نیروی تشویق کننده­ آدمی برای رسیدن به اهداف و آرزوهای وی محسوب می­شود. از دیدگاه روان شناسی فردنگر، تلاش برای برتری، در نتیجه­ی همین احساس حقارت صورت می­گیرد و به شخصیت فرد، انسجام می بخشد. بر اساس این رویکرد همه­ی انسان ها احساس کهتری را در خود دارند و تنها درجات این احساس متفاوت است. اگر احساس کهتری از حد خود تجاوز نکند، سبب پیشرفت و برتری آدمی می­شود، و در صورت عدم کنترل این احساس، در نهایت منجر به عقده­ی حقارت فرد می­شود. احساس کهتری در صورت­های گوناگون خود از موقعیت خاص هر انسان در دوران کودکی، چگونگی تربیت اولیه، شرایط روحی، اجتماعی، سیاسی و جغرافیایی انسان ها تاثیر می پذیرد. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی تلاش دارد تا نشانه­های زبانی احساس کهتری در شخصیت علی فوده شاعر معاصر فلسطین بر اساس نظریه آلفرد آدلر، مورد بررسی قرار دهد. از جمله این نشانه­ها در شعر علی فوده می توان به لحن توبیخی و سرزنش­گر (با بهره گیری از واژگونه سازی)، کلام مفتخرانه (با بهره گیری از ضرب آهنگ هزج یا کوتاه گزینی مصراع ها به همراه خاتمه گزینی هجاهای کشیده، تکرارآفرینی دال های هویتی)، تناقض گویی(با بهره گیری از فضاسازی تناقض گونه در مفهوم یا ترتیب واژگان)، گلایه از شرایط و اوضاع زمانه (با بهره گیری از گزینش نیازهای اولیه انسان)، استفاده از ترانه­های محلی و واژه­های بیگانه (با بهره گیری از ستیز واژگانی) اشاره کرد که همگی تحت تاثیر محیط اجتماعی نامناسب و نیز شرایط سخت زندگی خانوادگی وی، مجال بروز یافتند.

Keywords:

Alfred Adler , Individual psychology , Feeling of inferiority , The contemporary poem of Palestine , Ali Fouda , آلفرد آدلر , روان شناسی فرد نگر , احساس کهتری , شعر معاصر فلسطین , علی فوده