بررسی روشهای اصلاح زراعی مزرعه ای برنج و معایب و مزایای روش های اصلاح ارقام بذر

گیاه زراعی برنج به عنوان محصول استراتژیک در سطح دنیا مزارع زیادی را برای کشت اختصاصی به خود اختصاص داده و از مقبولیت جهانی در جیره بندی تغذیه انسانی برخوردار است . برنج با نام علمی Oryza Sativa از خانواده گرامینه و پوآسه ، در بسیاری از استانهای ایران کشت می شود و مرکز تحقیقات برنج در کشور و مرکز بین المللی برنج دنیا در فیلیپین با نام ایری IRRI هر ساله تحقیقات وسیعی در حوزه زراعت و اصلاح ارقام و صفات کیفی در پخت نظیر درجه ژلاتینی شدن و درصد آمیلوز و قوام ژل برنج و قوام دانه در پخت و از سویی صفات مطلوب زراعی نظیر مقاومت برنج در بیماری های قارچی نظیر بلاست و پوسیدگی طوقه و رایزوکتونیا سولانی و فوزاریوم ها و پزودوموناس و انواع بیماری های ویروسی و باکتریایی و فیزیولوژیک بررسی می شود . در سالیان دور استانهای زیادی در تولید برمج فعالیت گسترده داشتند بخاطر مصرف آب زیاد ، طبق دستورالعمل ها از کشاورزی پر ریسک در استانهای دیگر ممانعت شده است هرچند کشاورزان هنوز در استانهای جنوب غربی مانند بوشهر و خوزستان و استانهای غربی و مرکزی نظیر ایلام و اصفهان و فارس و استانهای دیگر در شمال غربی و شرقی در دجله های پر آب به زراعت ارقام بومی و معطر برنج مشغولند و حتی در استان خراسان رضوی در شهر کلات نادری زراعت برنج رواج دارد . هر چند این زراعت ها با توجه به بحران آب جز زراعت های پر ریسک هستند ولی با توجه به قیمت بذر و برنج و مقرون بصرفه بودن در بخش اقتصاد کشاورزی، خانوارهای زراعی استانهای مختلف ، این زراعت ادامه دارد . اما موطن اصلی برنج در استانهای شمالی ایران از قدیم الایام بوده و بخاطر نوع و کیفیت تولیدی در سراسر کشور برنج گیلانی در مقام اول و برنج های مازندران و گلستان در مقام های بعدی از مقبولیت کشوری و حتی در بخش صادرات ، بین ایرانی های مقیم اروپا و کانادا و آمریکا از مقبولیت قابل قبولی برخوردار بوده و هست . برنج جدا از محصول خوراکی در پخت و مصرف روزانه مردم دنیا ، از نظر تولید انواع ویتامین ها و پروتئین ها و اسید آمینه های ضروری و همچنین تولید روغن و سبوس عالی ، به عنوان یک گیاه دارویی و درمانی هم قابلیت استفاده دارد . و بخاطر تولید گسترده ساقه و کاه ، در تولید محصولات فرعی نظیر کاغذ و زغال و کمپوست گیاهی مناسب است . این مقاله محصول تحقیقات بیست ساله من در حوزه دورگ گیری های علمی ولی ساده ای است که حتی زارعان بومی هم می توانند با این روش ها تولید ارقام مناسب و با کیفیت بهتری تولید نمایند . با وجود فعالیت های علمی مراکز تحقیقات برنج در سطح دنیا ، هنوز هم بهترین رقم های کیفی برنج ، ارقامی هستند که زارعان گمنام بومی ، اصلاح زراعی کرده اند . بطور مثال ارقام هاشمی ، حسن سرایی ، طارم هاشمی ، جمشیدی ، صدری ، دمسیاه و زرد دم و غیره ، توسط زارعان بومی به جامعه هدف معرفی شده اند که از کیفیت پخت و تولید خوبی برخوردارند. تولید ارقام مراکز تحقیقات با توجه به اینکه روند تولید بذر مناسب به دوره ۱۲ ساله حداقلی نیاز است و با توجه به تغییر مدیریتها و عدم حمایت دولت یا اشتباهات در روند مدیریتی تقریبا فاقد کارایی موثر بوده است . و تاکنون نتوانسته اند ارقامی موثر در حوزه بذر برنجبرعکس بذرهای گندم و ذرت و سایر بذرها معرفی نمایند . بذرهایی نظیر گیلانه و خزر و کاسپین و سایر بذرهایمعرفی شده از طرف مراکز تحقیقات برنج ولو با دارا بودن تولید مطلوب در واحد سطح از نظر بازارپسندی و مصرفسفره مردم از کیفیت بالایی برخوردار نیست . زیرا درصد آمیلوز شان بالاست و مصرف کیفی آن پایین . لذا اهمیتشناخت و بها دادن به اصلاح گران بومی در حوزه برنج بسیار ارزشمند است زیرا تاکنون هرچه داریم از تلاش آنهاست. و از سویی باید با ثبات مدیریت در مراکز تحقیقاتی ، و قراردادن بودجه مناسب تحقیقی برای محققان این مراکز ها وحمایت از فعالیت های طولانی اصلاح بذر در مراکز تحقیقاتی ، انشالله ما در آینده هم به بذرها و ارقام مناسب زراعیدست یابیم ، هم از نظر کیفی دارای بذرهای متنوع زراعی باشیم .