مناظره امام صادق(ع) با زندیق مصری هنگام طواف (۱)

در کتب روایی شیعه، مناظره­های فراوانی از پیامبرخدا(ص)  و امامان معصوم:  با مخالفین گزارش شده است­که از جمله آنها، مناظره امام صادق(ع) با زندیق مصری، به نام «عبدالملک» و با کنیه «ابوعبدالله» است. امام(ع) بخشی از این مناظره را در حین طواف و بخشی از آن را بعد از طواف انجام داده­ است. امام صادق(ع)  در این مناظره، از هر سه شیوه دعوت (حکمت، موعظه حسنه و جدال احسن)،  که خدای متعال در آیه ۱۲۵ سوره نحل، پیامبر(ص) را به آن فرمان داده، استفاده کرده است. امام(ع) مناظره با زندیق را، با شیوه جدال احسن، با پرسش از نام و کنیه وی آغاز می­کند و از این طریق، او را غافل­گیر کرده، در مخمصه و تنگنایی شدید قرار می دهد؛ به­طوری­که او در برابر حضرت، راهی جز سکوت نمی­یابد. جدال در اصطلاح علم منطق آن است که انسان به هدف ملزم و خاموش ساختن طرف مقابل، از مسلمات علیه او بهره برداری کند. یکی از مسلمات و مشهورات نزد عموم آن است که هرکس از باب مثال، نام عبدالله یا عبد الملک را برای خود برگزیده است، به حسب عادت جامعه، به معنای آن نیز متصف خواهد بود؛ مگر آنکه این نام را برای فریب افکار عمومی بر خود نهاده باشد. این نوشتار به بررسی و تحلیل مرحله اول مناظره؛ یعنی جدال احسن امام(ع) با زندیق مصری پرداخته و از طریق قاعده دلالت الفاظ بر معانی و تنبه به مرتکزات ذهنی،  آن را تبیین کرده است.

Keywords:

امام صادق(ع) , مناظره , زندیق , جدال احسن , موعظه , برهان