ارزیابی تنوع خصوصیات ریخت شناسی، زراعی و میزان اسانس ژنوتیپ های مختلف پونه وحشی (Mentha longifolia L.) ایران

گیاه پونه وحشی با نام علمی L. longifolia Mentha یکی از گونه ­های جنس نعناع است که در کشور ایران رویش طبیعی دارد. در این پژوهش پس از تهیه ۲۰ ژنوتیپ مختلف از سراسر ایران، کشت آن ­ها جهت ارزیابی صفات ریخت­­شناسی، زراعی و استخراج اسانس انجام شد. مشخصات جغرافیایی و اقلیمی مربوط به هر رویشگاه تعیین گردید و آمار هواشناسی و خاکشناسی جهت ارزیابی فراهم گردید. خصوصیات رویشی و زایشی هر ژنوتیپ به­ علاوه میزان و عملکرد اسانس گونه مورد مطالعه در هر ژنوتیپ مورد بررسی قرار گرفت. بررسی کلی نتایج نشان داد که در بین ژنوتیپ­ ها تنوع معنی ­داری (۰۱/۰≥P) از لحاظ صفات ریخت­ شناسی، زراعی و میزان اسانس وجود دارد. نتایج بدست آمده از همبستگی بین صفات ارزیابی شده و میزان اسانس نشان داد که اندام ­های رویشی گیاه در راندمان اسانس تاثیر بیشتری نسبت به اندام زایشی داشته­ اند. تجزیه خوشه ­ای صفات مورد بررسی، ژنوتیپ ­های مورد مطالعه را در دو گروه مجزا قرار داد. تفاوت این دو گروه در جدا شدن از هم را می ­توان به صفات مرتبط با عملکرد و شرایط اقلیمی مختلف در رویشگاه بومی این ژنوتیپ ­ها و عوامل ژنتیکی نسبت داد. در نهایت ژنوتیپ استان ­های هرمزگان، خوزستان، کرمان، آذربایجان غربی و قزوین به ­دلیل داشتن خصوصیات رویشی و زراعی بهتر و بازده بالای تولید اسانس نسبت به ژنوتیپ­ های دیگر می ­توانند در برنامه­ های به­ نژادی و اهلی­ سازی یا جهت کشت و تولید مورد توجه قرار گیرند.

Keywords:

اسانس , ژنوتیپ برتر , صفات ریختی , عوامل اقلیمی , نشانگر مورفولوژیکی