ترکیب عناصر کمیاب کوارتز در انواع گرانیتوئیدها: مطالعات موردی در مناطق کبودان، بانه و سبزوار

در این پژوهش ترکیب عناصر کمیاب کوارتز در انواع گرانیتوئیدهای نوع I، S و پلاژیوگرانیت­٬ها در جایگاه٬های مختلف زمین٬­شناسی به روش LA-ICP-MS اندازه٬­گیری شده و توزیع آن٬­ها مورد بررسی قرار گرفته٬­است. مقادیر عناصر Al، Ti، Fe، Mn، Na، K، P، Li، Rb، Be، Sr، Ga، Ge و Sn در کوارتز بالاتر از حد تشخیص دستگاه تعیین شد. نتایج بدست آمده نشان می٬­دهد که علی­رغم داشتن سن و محیط­٬های متفاوت تشکیل، فراوانی و توزیع عناصر کمیاب در بلورهای کوارتز گرانتوئیدها با نوع و ماهیت ماگمای گرانیتی در ارتباط است. عناصر کمیاب در بلورهای کوارتز گرانیتوئیدهای نوع S دارای بیشترین فراوانی هستند (ppm ۷۱۰-۱۱۱۱) و به دنبال آن­٬ها گرانیتوئیدهای نوع I (ppm ۲۸۷-۴۳۸) و پلاژیوگرانیت­٬ها (ppm ۲۰۱- ۱۱۶) قرار می­٬گیرند. در بین عناصر کمیاب موجود در کوارتز، Al بیشترین فراوانی (ppm ۱۸-۲۱۶) را دارد و پس آن Ti (ppm ۴۴-۱۸۳) و Li (ppm ۵-۸۰) با مقادیر به نسبت بالا در شبکه بلور وارد می٬­شوند. ضریب اشباع آلومینیم (ASI) مهم٬ترین عامل در توزیع Al در بلورهای کوارتز بوده و میزان Al با افزایش Ge/Ti افزایش می٬­یابد. فراوانی توزیع و روند تغییرات عناصر Ga، Ge، Li و Rb در بلورهای کوارتز مشابه با Al می٬­باشد. فراوانی Ti با افزایش ضریب تفریق کاهش می٬­یابد و توزیع این عنصر در بلورهای کوارتز علاوه بر ماهیت و ترکیب ماگمای مادر به شرایط دما-فشار محیط نیز وابسته است. محاسبات ترمومتری به روش Titan Q (Ti در کوارتز) نشان می­٬دهد که دمای تبلور کوارتز در گرانیتوئیدهای نوع S (به طور میانگین °C ۷۷۶) بیشتر از گرانیتوئیدهای نوع I (به طور میانگین °C ۷۰۷) و پلاژیوگرانیت٬­ها (به طور میانگین °C ۶۸۳) می٬­باشد. سایر عناصر کمیاب در بلورهای کوارتز مورد مطالعه با توجه به غلظت بسیار پایین و تاثیر سایر عوامل همچون سیالات درگیر یا ادخال٬­های بسیار ریز، توزیع نامنظم دارند.

Keywords:

Quartz , trace elements , I-type granitoid , S-type granitoid , plagiogranites. , کوارتز , عناصر کمیاب , گرانیتوئید نوع I , گرانیتوئید نوع S , پلاژیوگرانیت