ارزیابی و تحلیل انتفا قرارداد در حقوق ایران

پس از انعقاد قرارداد، به ویژه در قراردادهای مستمر، ممکن است اجرای مفاد قرارداد، ناممکن شود. در چنین وضعیتی، از یک سو اقتضای اصل لزوم قراردادی، پای بندی به قرارداد است. زیرا استثناءپذیری منطق با این اصل می تواند به سستی نظام قرارداد بیانجامد. از سوی دیگر، امکان این پای بندی و اجرای مفاد قرارداد، منتفی شده است. عدم امکان اجرای مفاد قرارداد بر مسئولیت متعهد و نیز ساختار قرارداد تاثیر می گذارد و با تحقق شرایطی، ممکن است به معافیت متعهد از اجرای تعهد بیانجامد و او را از مسئولیت برهاند. همچنین بسته به نوع تعذر حادث، اطلاق و دوام آن، امکان انحلال، فسخ، تعلیق و در مواردی تعدیل قرارداد وجود دارد. قانون مدنی ایران، مبحثی را به عدم امکان اجرای عقد یا تلف موضوع تعهد اختصاص نداده است. با این حال، مواد پراکنده ای در قانون مدنی ایران و همچنین خارج از آن می توان یافت که به تلف موضوع اشاره نموده اند که این تلف به عدم امکان اجرای قرارداد منتهی می گردد. بدین شکل، اگر حین عقد امکان اجرای آن وجود نداشته باشد، ضمانت اجرای آن بطلان معامله است. آنچه در عمل بیشتر مبتلابه است، پس از انعقاد عقد، به خاطر از بین رفتن موضوع آن و همچنین در موردی که تعهد نسبت به مال آینده باشد، اجرای عقد غیرممکن گردد که در این وضعیت اخیر، سرنوشت عقد مشخص نشده است .در حقوق ما، تحقیق مستقلی راجع به سرنوشت عقد، در صورت عدم امکان اجرای آن صورت نگرفته است و دکترین ما، در لا به لای مباحث کتب حقوقی، به صورت پراکنده به این مسئله و آثار آن پرداخته اند. بدین ترتیب، در صورت عدم امکان اجرای تعهد، به خاطر زوال موضوع معامله، یا مورد تعهد برخی نقاط تاریک و مبهم در مورد سرنوشت عقد وجود دارد که بعضا منتج به راه حل های متناقضی نیز شده است.

Keywords:

قرارداد , مسئولیت , انتفا قراردادی , فورس ماژور , تعهد.