بررسی مشروعیت و مصادیق حق ارتفاق در فقه اسلامی

انسان موجود اجتماعی است که از گذشته های دور دارای حیات اجتماعی بوده و جوامع انسانی را تشکیل داده است. از طرف دیگر، زندگی اجتماعی دارای الزامات خاصی است که بدون تبعیت از آن، نظام اجتماعی مختل گردیده و امکان ادامه آن از بین می رود. یکی از موضوعات فقهی حقوقی که در زندگی اجتماعی انسان ها حضور داشته و دارد، «حق ارتفاق» است که در جوامع شهری و روستایی گریبان گیر صاحبان املاک مجاور اعم از زمین های زراعتی، مکان های تجارتی و صنعتی و خانه های مسکونی است. حق ارتفاق به رغم برخورداری از جایگاه مهم در زندگی اجتماعی، با این عنوان، در مباحث کهن فقهی دارای پیشینه نبوده و در ابواب فقهی دیده نمی شود و تنها در دوره های متاخر، موردتوجه فقها قرارگرفته و به آن پرداخته شده است. آنچه در این نوشتار با روش استنادی و تحلیلی توصیفی به آن توجه شده است، یافتن پاسخ این پرسش است که مشروعیت حق ارتفاق در فقه اسلامی چیست و دارای چه مصادیقی است؟ اگرچه در برخی از مذاهب فقهی برای حق ارتفاق مصادیقی چون؛ حق شرب، حق مسیل، حق مجری، حق مرور، حق جوار و حق تعلی تعیین گردیده است، اما انحصار حق ارتفاق در این چند مورد، با الزامات حیات اجتماعی و زیست جمعی جوامع انسانی سازگار نبوده و موارد متعدد دیگر بدون تکلیف می ماند.

Keywords:

مصادیق , مشروعیت , دلایل , حق ارتفاق , فقه