توثیق مشایخ شیخ صدوق بر اساس عبارات دعایی وی با رویکرد آماری

عالمان رجالی، درباره میزان دلالت عبارات دعایی موجود در کتب شیخ صدوق، اظهار نظرهای متفاوتی دارند؛ برخی آن را به تنهایی، دال بر وثاقت می دانند و برخی دیگر، دلالت خاصی برای این دست از عبارات قائل نیستند. میان این دو گروه، سه دسته دیگر قائل به تفصیل شده اند: دلالت کثرت ترضی بر حسن حال؛ دلالت ترضی (بدون عنایت به مولفه کثرت) بر حسن حال؛ دلالت کثرت ترضی به انضمام قرائن دیگر بر وثاقت. گرچه نظریات رجالیان در این باره، دربردارنده نکات مهمی است، اما ارائه سازوکاری مبتنی بر اثبات اصل صدور این عبارات از سوی شخص مرحوم صدوق را می توان وجه تمایز پژوهش حاضر با دیدگاه های پیش از این دانست. نگرش مختار که با روش آماری تحلیلی و عنایت به دو سنجه «کثرت» و «درصد» به عنوان مولفه هایی در جهت اعتماد به صدور عبارات دعایی موجود از سوی صدوق همراه است، نشان می دهد نظریه «دلالت کثرت ترضی بر وثاقت» نسبت به دیگر نظریات، از واقع نمایی بیشتری برخوردار است. از این منظر، با بررسی داده های آماری کتب صدوق، گذشته از پنج راوی دارای توثیق خاص، مشخصا ۲۳ راوی به واسطه این توثیق عام، موثق دانسته شده اند. در طرف مقابل، «کثرت» و «درصد» عبارات دعایی ۳۱ نفر از مشایخ مترضی در کتب صدوق، به نحوی است که نمی توان به صدور آنها از جانب شیخ صدوق، اعتماد داشت. در این میان، داده های آماری شش راوی، موجب توقف در اظهار نظر و مانع از برشمردن نامشان، ذیل یکی از دو دسته پیشین است.

Keywords:

توثیقات عام , صدوق , مشایخ صدوق , ترضی , ترحم , اکثار