پیشرفت اجتماعی و شاخص های ساختاری آن از منظر قرآن

حاکمیت روح سرمایه داری و مادی گرایانه بر جریان توسعه غربی باعث گردید تا این واقعیت تک بعدی در انواع و اقسام رویکرد های خویش در به آرامش و سعادت رساندن جوامع بشری ناکام ماند و نتواند نسخه های به اصطلاح نجات بخش آن گره ای از مشکلات کلیدی بشر باز کند و مسیر نجات و رستگاری را ترسیم نماید. دلیل عمده این عدم موفقیت را باید در نبود تکیه گاهی مطمئن و خالی از نقص ، عدم بهره گیری از برنامه ای جامع و کارآمد برای تمام اعصار و فرهنگ ها و بالاخره بی بهره بودن از هدفی متعالی به منظور جهت گیری تلاش ها به سمت آن دانست . حال سخن در این است که آیا باید بر همین نواقص تکیه کرد یا راههایی برای برون رفت از این رویکردها وجود دارد که قرآن کریم پاسخ آن را داده است . با مراجعه به قرآن معلوم گردید که اولا نوع تلقی از پیشرفت متفاوت از تلقی غربی آن است هم در معنا هم در برنامه و هم در هدف. هدف در پیشرفت قرآن مدار نیل به سعادت دنیا و آخرت است به این معنا که قرآن مبانی آن را بر اساس توحید مداری و آخرت گرایی تعیین می کند و سپس این رهبران الهی هستند که در رسیدن به این هدف متعالی انسان را در نیل به پیشرفت که در راستای حرکت در مسیر صراط مستقیم است رهبری می کنند . در این رویکرد تلاش مستمر، از ضروریات پیشرفت خدا محور است و لزوما همه نتایج آن در دنیا بدست نخواهد آمد هر چند بخش قابل توجهی از نتایج آن دست یافتنی است و عمدتا در انتفاع مادی و معنوی عامه مردم خلاصه میشود. مظاهر این پیشرفت را در عرصه های مختلف و بطور خاص در رویکرد اجتماعی آن به عنوان رویکرد سازندگی جامعه بویژه جامعه مومنین که مخاطب اصلی قرآن کریم است می توان رصد کرد.. از جمله شاخص هایی که می تواند این پیشرفت را در ابعاد اجتماعی آن نشان دهد یکی رشد و تعالی فرهنگی و دستیابی به ارزش ها و باورهای متعالی است با تمسک به قرآن به عنوان منبع آن ارزش ها و باورها و در نهایت رفتار متناسب با آنها، دیگری همبستگی اجتماعی با مبنای الهی به عنوان دستیابی به میزان مقبول از تعلق مردم یک جامعه به یکدیگر و بالاخره دستیابی به میزانی از امنیت اجتماعی به منظور اطمینان به تحقق اهداف و مراقبت برآنها و همچنین مقابله با عوامل نا امنی و رفع موانع و مخالفت هایی که به نوعی تحقق اهداف پیشرفت را با مشکلات عدیده مواجه می سازند.

Keywords:

قرآن , توسعه , پیشرفت , پیشرفت اجتماعی , شاخص ساختاری , فرهنگ , تحول فرهنگی , همبستگی اجتماعی , امنیت اجتماعی