ریشه یابی واژه سنندج از دیدگاه زبانشناسی تاریخی

استان کردستان با مساحتی حدود ۲۸۲۳۵ کیلومتر مربع در غرب ایران در همسایگی خاک عراق قرار دارد. مرکز استانکردستان شهر سنندج است. استان کردستان به علت تراکم زیاد کوه، فاقد دشت های وسیع است و در نواحی مرکزی وغربی آن دشت های کوچک وجود دارد. استان کردستان بخشی از سرزمینی است که تحت حکومت مادها اداره می شدهاست. با توجه به وضعیت اقلیمی و آب و هوای استان کردستان و بر اساس متون تاریخی و کاوش های باستان شناسی،بسیاری از مورخان معتقدند که نخستین اقامتگاه اقوام آریایی در مناطق مشرق دریاچه ارومیه بوده است. سنندج در دره نسبتاوسیعی واقع شده و از جهت شمال، خاور و شمال باختر کوه های کم ارتفاع خاکی و از طرف جنوب باختر کوه خاکی ومرتفع آبیدر آن را احاطه کرده اند. بسیاری بر این اعتقاد دارند که وجه تسمیه سنندج با قلعه ای که در آن وجود داشته مرتبطاست. این قلعه را سلیمان خان اردلان والی کردستان در زمان شاه صفی ۱۰۳۸ تا ۱۰۵۲ ه.ق در اینجا بنیاد کرده است. سلیمانخان وقتی به سنندج آمد، به سرعت به استحکام بخشی و مرمت دژ سنه پرداخت که به روایتی این دژ به دوره ساسانی باز میگردد. سانان به معنی عقاب که در بسیاری از نقش برجسته های پایه دروازه های ورودی خانه های قدیمی سنندج به وفوردیده می شود که در فرهنگ ایرانی و به ویژه در منطقه کردستان پرنده ای قابل احترام و نشانه شکوه و عظمت است و سنندجبه قلعه عقاب ها معروف است. به نظر نگارنده واژه سنندج از دو واژه سنه و دژ تشکیل شده است. saēna- در اوستا اسممذکر بوده که نام پرنده ای است (Barthlomae, ۱۹۰۴,p.۱۵۴۸) واژه دژ در فارسی برگرفته از didā- اسم مونث در فارسیباستان، dehī- در سنسکریت، dhiĝhā- در ایرانی باستان است (Kent, ۱۹۵۳, p.۱۹۱) معادل آن در اوستا daēza- اسم مذکراست (Barthlomae, ۱۹۰۴,p.۶۷۴) . با توجه به این توضیحات هدف از نگارش مقاله تجزیه و تحلیل نامجای سنندج از دیدزبانی و ریشه یابی آن بر اساس زبان های باستانی ایران است.

Keywords:

سنندج , سنه , دژ , پرنده شکاری , کردستان