بررسی تصحیح لطائف التفسیر زاهد درواجکی؛ نمونه موردی سوره صافات

لطائف التفسیر از تفاسیر کهن و کامل فارسی است که این سال ها توسط خانم سعیده کمائی فرد و به همت موسسه میراث مکتوب و عمدتا بر پایه استفاده از دو نسخه به زیور چاپ آراسته و در پنج جلد منتشر شده است. بنای این نوشتار بر آن است که درباره تصحیح این اثر با تکیه بر تصحیح سوره صافات[i]، نظر خود را اعلام کند. گزینش این نمونه، کاملا، اتفاقی بوده و حجم نسبتا مناسب سوره و تنوع مسائل مطرح شده در آن و افتادگی نسخه اساس در نیمه پایانی سوره در انتخاب سوره بی تاثیر نبوده است. نویسندگان این نوشته بر این باورند که کاستی های متنوعی در تصحیح این اثر رخ داده، این کاستی ها را عمدتا به دو دسته «صوری» و «محتوایی» می توان دسته بندی کرد. مقاله شواهد و یا به عبارتی مستندات مربوط به هر دسته را از متن بیرون کشیده، در جای مناسب آن قرار داده و بنای کار را بر اختصار و تکیه بر بدخوانی های قطعی گذاشته است. تنگی فضای مقاله پرداختن به علل کامل بدخوانی ها را سلب کرده و زمینه را بر اشاره کوتاه به آن علت ها فراهم کرده است. نتیجه ای که از این گفتار حاصل می شود این است که تصحیح مجدد لطائف التفسیر، کاملا، محسوس است؛ اما در صورتی هم که درباره روایی یک سوره نسبت به تمام تفسیر تردیدی باشد، دلایل محکم و معتبر دیگری در حوزه تصحیح از قبیل کنارگذاشتن نسخه بدل قدیمی متعلق به آستان قدس رضوی، در اختیار نداشتن نسخه کامل و خوش خط مربوط به کتابخانه ابوریحان بیرونی تاشکند، عدم مراجعه مصحح به متون کهن تفسیری و لغوی و بدخوانی های ناشی از کم توجهی به سیاق و بافت کلام، مخاطب را به سوی چنین باوری سوق می دهد.

Keywords:

لطائف التفسیر , سورهصافات , تصحیح متن , بدخوانی , نقد , تصحیف