تحلیل یکپارچه طرح ویژه بهسازی و نوسازی مسکن روستایی به روش DPSIR در ایران

ارزیابی و برنامه ریزی مسکن روستایی، به دلیل ماهیت چند عملکردی زیستی معیشتی آن، امری پیچیده است. گرایش های متغیر روستاییان از مسکن در گذر زمان و نیز رویکردهای غیرمشارکتی، اثبات گرایانه، و از بالا به پایین برنامه های توسعه مسکن، بر پیچیدگی آن افزوده و باعث کاهش کارایی و بروز ناهمسازی هایی میان وضعیت اجرا با اهداف محتوایی و فرایندی برنامه ها شده است؛ ارزیابی، به مثابه روشی سیستماتیک برای آسیب شناسی برنامه ها، ابزاری موثر در بهبود و بهنگام سازی آنها به شمار می رود. «طرح ویژه بهسازی و نوسازی مسکن روستایی» یکی از مهم‎ترین سیاست‎های تامین مسکن روستایی است. هدف یا دستور کار در پژوهش حاضر، تحلیل یکپارچه و ریشه یابی علل وقوع ناهمسازی های احتمالی محتوایی و فرایندی وضعیت اجرا با این طرح است. در چارچوب روش شناسی پژوهش، با استفاده از پیمایش تصادفی و نیز روش طبقه بندی هدفمند، ۳۱ استان کشور در قالب ۴۳۳۴ پرونده مسکونی به وسیله مدل سنجشی منتخب، متشکل از معیارها و شاخص های چندگانه، ارزیابی شدند. بنابر نتایج پژوهش، علی رغم موفقیت‎های نسبی طرح ویژه یادشده، مهم ترین دلایل وقوع ناهمسازی میان طرح و اجرا تمایل نداشتن دفاتر طراحی به طراحی و ترویج الگوهای متناسب، نوآورانه، و به‎روزشده، و نیازمحور و کم توجهی به مسکن معیشت محور و نیازهای معیشتی در طراحی است. همچنین می توان به ناکارآمدی و پیاده سازی ناصحیح سازوکارهای تخصیص سهمیه و احراز شرایط متقاضیان، آسیب های مراحل «طراحی، نظارت، و اجرا» و فقدان تناسب بین نیروی انسانی استانی و شهرستانی با حجم کار افزایش یافته در طرح ویژه اشاره داشت. برگزاری دوره های آموزشی تکراری بدون تناسب با مسئله اصلی در برخی از مناطق و اجرای ناکارآمد موضوع توانمندسازی از سوی مجریان محلی و وجود مطالبات و معوقات بانکی از دیگر مسائل است. درنهایت اصول راهبردی به منظور بهبود و ارتقای سازوکارهای طرح ویژه پیشنهاد شده است.

Keywords:

ارزیابی برنامه , تحلیل یکپارچه DPSIR , طرح ویژه بهسازی و نوسازی مسکن روستایی