معرفی و ضرورت تصحیح شرح لمعات عراقی موسوم به معارف الحقایق فی تحقیق الدقایق

معارف الحقایق فی تحقیق الدقایق در زمره متون عرفانی قرار می­ گیرد. نویسنده آن فردی به نام میرپادشاه است و در دست نویسش خود را از نوادگان میر حیدر کسبی معرفی می­کند که از شیوخ فرقه نقشبندیه است و مزار او امروزه در ولایت نخشب (قرشی کنونی) زیارتگاه است. او از نزدیکان خواجه سعد است و علاوه بر معارف الحقایق، کتاب دیگری به نام ایضاح الاصطلاحات و تفصیل المقامات دارد. معارف الحقایق شرحی بر لمعات فخرالدین عراقی است که در سال ۱۰۰۳ هجری قمری و در زمان عبدالله بهادرخان به تشویق و تحریض فردی به نام میرک صوفی نوشته است. در ابتدای کتاب مولف به شرح و توضیح اصطلاحات عرفانی می­ پردازد و پس از آن ضمن نوشتن کلام عراقی که او را مصنف می­نامد، شرح خود را به آن می­افزاید. کلام عراقی را به رنگ شنگرف و توضیحات خود را با رنگ سیاه می­نویسد. از این نسخه هیچ پیشینه­ ای اعم از مقاله، پایان ­نامه و کتاب موجود نیست؛ اما شروح موجود از عراقی به ­عنوان پیشینه بیان شده است. توضیحات مفصل شارح درباره اصطلاحات عرفانی همچون پیشگفتار در نسخه و پیش از متن اصلی آمده است که در دیگر شروح نیست و نوآوری آن محسوب می ­شود. این نسخه، بدل ندارد. به خط مولف است، افتادگی کمی دارد و خواناست. این شرح به دلیل دارا بودن ویژگی­ هایی همچون شرح مبسوط متن لمعات به همراه توضیحات مفصل اصطلاحات عرفانی، کلام فاخر و فصیح، استفاده از آرایه ­های ادبی همچون تشبیه، تناسب، اطناب، تنسیق الصفات و اطلاعاتی از فرقه نقشبندیه و نمونه ­ای موفق از نثر در دوره موسوم به انحطاط نثر فارسی، حائز اهمیت است. تسلط بر مباحث عرفانی و پیوستگی کلام مولف، شرح لاهیجی بر گلشن­راز شبستری را به یاد می ­آورد. از همین رو تصحیح آن ضروری است تا علاوه بر غنای ادب عرفانی، شرحی جامع از لمعات را در دسترس مخاطبان قرار دهد.

Keywords:

نسخه خطی , ضرورت تصحیح , معارف الحقایق فی تحقیق الدقائق , شرح لمعات عراقی , میرپادشاه