نقش موسسات خیریه داخلی و خارجی در رفع بحران قحطی مشهد در دوره جنگ اول جهانی

جنگ اول جهانی (۱۳۳۶-۱۳۳۲ق/۱۹۱۸-۱۹۱۴م) گرچه در اروپا آغاز شد، اما دامنه آن به تدریج به دیگر نقاط جهان، ازجمله ایران رسید. بااینکه دولت ایران اعلام بی طرفی کرد، اما دولت های درگیر در جنگ موضع ایران را نادیده گرفتند و بخش های زیادی ازجمله مشهد به اشغال نظامی نیروهای متجاوز درآمد. حضور اشغالگران علاوه بر آسیب به امنیت و اقتصاد ایران، سبب بروز قحطی و شیوع انواع بیماری ها­ در مشهد شد که مرگ افراد بی­شماری را به دنبال داشت. مشهد ابتدا به اشغال روس­ها درآمد، ولی پس از انقلاب بلشویکی، نیروهای روسی از مشهد خارج و انگلیسی ها جایگزین آنان شدند. در این دوره، قحطی شدیدی در مشهد به وجود آمد و وضعیت زندگی مردم بحرانی شد. در این بحبوحه، موسسات خیریه داخلی و خارجی به منظور کنترل مشکلات و کاهش فشار اقتصادی و معیشتی به اقداماتی پرداختند. سوال اصلی پژوهش حاضر این است که موسسات خیریه داخلی و خارجی در ایام قحطی در مشهد چه نقشی در رفع بحران قحطی طی سال های جنگ اول جهانی داشته اند؟ یافته های پژوهش با استفاده از روش تحقیق تاریخی (از نوع توصیف و تحلیل) و با تکیه بر منابع اسنادی و مطبوعات نشان می دهد موسسات خیریه داخلی ازجمله دارالعجزه و دارالمساکین همگام با موسسات خیریه خارجی مانند هیئت هوسکاران قفقازی، میسیون های آمریکایی و کنسولگری انگلیس با ایجاد سرپناه، جمع آوری اعانه و اطعام جمعیت کثیری از فقرا و مستمندان مشهد در فرایند کاهش، کنترل و تا حدی رفع بحران قحطی مشهد در سال های جنگ جهانی اول، نقش مهم و بسزای داشتند.

Keywords:

ایران , دوره قاجار , جنگ اول جهانی , مشهد , قحطی , موسسات خیریه