شکار در کوهستان: رنگین نگاره های پناهگاه صخره ای تکه در روستای نرگسلوی علیا، بجنورد

نقوش صخره­ای به شکل نقش­ کنده در بسیاری از نقاط ایران ازجمله در مناطق وسیعی از خراسان بزرگ وجود دارد، اما رنگین­ نگاره ­ها یا نقوشی که با رنگ ترسیم شده است، به دلیل آسیب ­پذیری در برابر عوامل جوی، فقط در شرایط خاصی ازجمله داخل غارها و اشکفت­ها در چند منطقه از ایران حفظ شده است و قدیمی ­ترین مجموعه آن، در خراسان وجود دارد. در اغلب رنگین­ نگاره­ های کشف شده در ایران، ازجمله نقوش غارهای پیش از تاریخی کوهدشت لرستان و سایر مناطق ایران، موضوع اصلی نقوش، صحنه شکار است و بر اساس وجود نقش ابزارهایی چون تیر و کمان یا تفنگ و یا صحنه­ هایی مانند اسب و سوار در بین این نقوش معیار روشنی برای تاریخ­ گذاری نسبی این مجموعه ­ها وجود دارد. بیشتر رنگین­ نگاره­ های شناسایی شده در ایران به دلیل نمایش معیارهای مشخصی همچون موارد مذکور نمی تواند از هزاره ­های اول یا دوم پیش از میلاد قدیمی ­تر باشد و برخی از آن ها نیز به دلیل ویژگی­های کاملا غیرمعمول نگاره­ شناختی، آشکارا جدید و مربوط به چند سده پیش یا حتی دهه­ های اخیر هستند. رنگین ­نگاره­ های متاخر، پیش از آنکه برخوردار از ارزش تاریخی باشند، از دیدگاه مردم­ شناختی و جامعه­ شناسی اهمیت دارند. در این پژوهش پس از مرور برجسته ­ترین رنگین­ نگاره­ های شناسایی شده در محدوده خراسان بزرگ و مناطق مجاور -از ازبکستان گرفته تا پامیر و آلتای در مغولستان- مجموعه رنگین­ نگاره­ های پناهگاه صخره­ای تکه در حوالی بجنورد معرفی شده است. چنین به نظر می­ رسد که رنگین نگاره­ های تکه به دلایل فنی و نگاره­ شناختی، احتمالا قدیمی­ ترین مجموعه نقوش صخره­ای شناسایی شده در خراسان بزرگ و ایران است و با توجه به موقعیت قرارگیری در نقاط کوهستانی، احتمالا به دست جمعیت های متحرک یا نیمه­ کوچرو ایجاد شده است.

Keywords:

سنگ نگاره , رنگین نگاره , پیش از تاریخ , شکار , تنوع گیاهی , بز کوهی , مس و سنگ , عصر مفرغ