نظام جانوری در منظومه های عطار نیشابوری

عطار نیشابوری در منظومه های اسرارنامه، الهی نامه، مصیبت نامه و منطق الطیر از حکایت ها و تمثیل های متفاوتی استفاده می کند تا گنج های « حقایق و حکمت هایی را بیان نماید که از آنها با نام یاد می کند. استفاده از نمادهای جانوری و بیان داستان- » بی شمار هایی از زبان جانوران ازجمله بخش های مهم این حکایتها است. عطار از دایره گستردهای از جانوران استفاده نموده و با استفاده از ویژگی های آنها، مفاهیم و مقاصد خود را انتقال می دهد. بررسی، توصیف و تحلیل این جانوران و خصوصیات آنها، علاوه بر افزایش شناخت اندیشه های عطار، کمک می کند تا اطلاعات ما درباره گفتمان های جانوری آن دوره افزایش یافته و دریافت کامل تری از فهم هم عصران عطار از حیوان به خصوص در خراسان بزرگ به دست بیاوریم. مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی به بررسی منظومه های چهارگانه عطار پرداخته و پس از استخراج نام جانوران، ویژگی هایی از حیوانات که در حکایات بیان شده را ذکر می نماید. مطالعه حاضر نشان می دهد که عطار در وصف خود از جانوران و ویژگی های آنها، از منابع متفاوتی مانند داستان های قرآن کریم و متون تفسیری،احادیث و روایات مرتبط با پیامبران و بزرگان، داستان های افسانه ای-عامیانه و منابع علمی-شبه علمی این دوره استفاده کرده است. البته او تنها به ویژگی ها و خصوصیاتی از حیوانات اشاره کرده که برای بیان منظور خویش به آنها نیاز دارد و حتی در مواردی نه تنها به منابع خود وفادار نبوده، بلکه هر جا که لازم دانسته است ویژگی هایی از حیوانات را بیان می کند که با اطلاعات این منابع در تعارض می باشند.

Keywords:

ادبیات عرفانی , عطار نیشابوری , منظومه های چهارگانه , نظام جانوری , نمادهای حیوانی