بررسی نمادهای کلیدی در نقوش گلیمهای عشایر منطقه خراسان (کرمانج، ترکمن و سنگسر)

سرزمین خراسان با وسعت گسترده، علاوه بر اینکه محملی برای رشد و شکوفایی هنرهای گوناگون بوده است، برخی از مفاهیم کلیدی فرهنگ ایرانی را نیز حفظ کرده است. یکی از بهترین راه های بازجست این مفاهیم، رجوع به هنرهایی است که فرهنگ و هویت ایرانی را متجلی ساخته اند. عشایر منطقه خراسان ازجمله اقوام اصیلی هستند که بازشناسی سنت ها، آداب و رسوم و نمادهای آنان می تواند در شناخت هنر و فرهنگ بومی ایران موثر باشد. عشایر کرمانج، ترکمن و سنگسر به واسطه تعاملات فرهنگی که با اقوام و مناطق مجاور داشته اند، میراث فرهنگی خود را حفظ و جلوه گر نموده اند. پرسش مطرح شده در پژوهش حاضر این است که مفاهیم کلیدی نقوش گلیم های این عشایر چیست و این مفاهیم در قالب نمادهای کلیدی در چه نقش مایه هایی بروز یافته اند؟ هدف از این پژوهش مطالعه نمادهای کلیدی نقوش گلیم ­های عشایر منطقه خراسان و بازجست مفاهیم کلیدی مطرح شده در نقش مایه های آن ها است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و شیوه یافته اندوزی کتابخانه ای است. نتایج تحقیق بیانگر آن است که نقوش موجود در دست بافته های موردمطالعه، ریشه در اعتقادات و آیین های آن ها داشته و ترکیبی از نمادهای کلیدی خلاصه کننده و شرح دهنده هستند. بسیاری از نمادهای به کاررفته ازجمله نمادهای باروری، برکت، قدرت و حمایت مشترک بوده، هرچند که در تلفظ نام ها و شیوه اجرای آن ها، تفاوت هایی وجود داشته و برخی از نمادها گاه مفاهیم متفاوت و حتی متناقضی را در بر دارند. به طورکلی نمادهای حیوانی بیشتر از نمادهای انسانی و گیاهی کاربرد داشته و در ترکمن ها نقوش انسانی دیده نمی شود.

Keywords:

عشایر خراسان , کرمانج , ترکمن , سنگسر , نقوش گلیم , نمادهای کلیدی