بازشناسی نظریه های سید جمال الدین اسد آبادی بر اسلام و علم در رویارویی بامستشرقان

در روزگاران سید جمال الدین اسدآبادی حمله به دین اسلام و معرفی آن به عنوان عامل اصلی انحطاط جهان اسلام، چه از سویمستشرقان و سیاستمداران اروپایی و چه از طرف بعضی متجددان شرقی، شیوعی بی سابقه یافته بود. از سویی، افکار دینی مسلماناندر ورطه جبری گری و استبداد، خرافه و تقلید و تبعید انواع پیرایه های خرافی را بر خود بسته و بی اعتنا به تجدد و تمدن غرب، ازسر تعصب افراطی با آنان در ستیز بود و با اندیشه ای خشک و جامد دین اسلام را علت العلل انحطاط و عقب ماندگی مسلمانان درنزد منتقدین معرفی نموده بود. سید با اشاره به دو صدمه اساسی شرق و غرب یعنی تهاجم صلیببی ها و مغول ها، دریافت که اساسعقب افتادگی ممالک اسلامی، در محرومیت مسلمانان از حریت و خردورزی است و این نتیجه را ثمره ی سیاق حکومت مستبدهدانست و دریافت تا زمانی که شکل زندگانی سیاسی در ممالک اسلامی تغییر نیابد و حکومت مشروطه، جای حکومت استبداد رانگیرد و مادامی که بیداری ملت ها و آگاهی توده ها صورت نگیرد جامعه مدنی که سلطه عقل و قانون بر آن حاکم باشد تحقق نمیپذیرد، لذا کوشید تا با نشان دادن چهره ی واقعی اسلام خط بطلانی بر تخالف علم و اسلام که از سوی مستشرقان وارد شده بودبکشد. سید کوشید تا به مردم بفهماند، اعتقاد به حرمت طلب علوم و دانش و کسب معاش تنها عنصری است که باعث می شود دینیا اعتقادی مانع تجدد و تعالی شود. پس از سید جمال، متفکران از نقطه صفر شروع نکرده اند و به حالت مقتضی، مرهون ویهستند.در تاریخ زندگی پر ماجرا و پرتموج سید جمال، فراهم اوردن مقاله ای که بتواند به کمال اندیشه های سید جمال دست یابد،غیر ممکن خواهد بود، لیک برآنیم تا بتوانیم با پژوهشی در خور و استفاده از منابع معتبر، با شیوه ای کتابخانه ای و با مراجعه بهاسناد و سایر متون چاپی، و به لحاظ روش و چیستی، تاریخی _ تطبیقی و به لحاظ نگارش در مقوله پژوهش های توصیفی _ تحلیلی،هر چند اندک، گوشه ای از اندیشه های سید جمال را در این مقاله به نگارش درآوریم.

Keywords:

سید جمال الدین اسد آبادی , اسلام و علم , نیچیریه , ارنست رنان , مادی گری , اندیشه ترقی