راهبردهای حفاظت از میراث تاریخی و طبیعی در گستره حریم پایتخت

طرح راهبردی حریم پایتخت به عنوان سند پشتیبان طرح جامع تهران ۸۶ تهیه گردیده ودر هفدهم خردادماه ۱۳۹۵ به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران رسیده است؛ اینطرح که به نوعی مکمل طرح مجموعه شهری تهران است، معطوف به موضوع کاربری زمین هایخارج از محدوده های شهری و روستایی تهران و پیرامون است و ضوابط پهنه بندی اراضی آن برایحدود ۶۰۰۰ یکلومترمربع از سرزمین ایران که نزدیک به یک پنجم جمعیت کل کشور را در خودجای داده، لازم الاجرا است. گستره حریم پایتخت بخش بزرگی از استان تهران است که از شمالبه استان مازندران، از جنوب به استان قم، از جنوب غرب به استان مرکزی و از غرب به شهرستانملارد و استان البرز می رسد و شامل شهرستان های تهران، شمیرانات، پردیس، ری، اسلامشهر،قدس، شهریار، رباط کریم و بهارستان کنونی است. در حال حاضر ۲۷ شهر و ۲۳۷ روستا درحریم پایتخت واقع شده اند و قدیمی ترین سکونتگاه شهری این گستره، شهرری (منطقه ۲۰کلان شهر تهران) است. طبق مطالعاتی که در طرح راهبردی حریم پایتخت انجام شده_ علاوه برعرصه های طبیعی ارزشمند، پارک های ملی و مناطق حفاظت شده تحت نظارت سازمان حفاظتمحیط زیست_بیش از شش صد اثر تاریخی فرهنگی ثبت شده و ثبت نشده در این گستره فهرستشده اند که شامل گونه های امامزاده، قلعه، غار، تل و تپه و محوطه های باستانی، کاروانسرا و رباطو در نواحی سکونتگاهی حمام ها، خانه ها و قصرها هستند؛ پس از چند دهه توسعه کالبدی درونو پیرامون تهران، طرح راهبردی حریم پایتخت اصل را بر حفاظت، ساماندهی و ارتقاء یکفیتمحیطی این گستره قرار داده است و رویکرد این سند مصوب نسبت به میراث فرهنگی تاریخیو ارزش های گردشگری بالقوه این گستره، جای مداقه و بررسی های تحلیلی تخصصی دارد. مقالهحاضر با تمرکز بر این موضوع، سعی در تبیین دیدگاه این طرح در خصوص ارزش های طبیعی وتاریخی پیرامون تهران دارد. با توجه به راهبردها و ضوابط این طرح، به نظر می رسد که حفظ آثارفرهنگی تاریخی موجود فقط در صورتی قابل تحقق است که در رابطه با حفاظت از ارزش هایطبیعی این گستره و به شکل سطوح فرهنگی تاریخی تعریف شوند و درعین حال این سطوحارزشمند در برنامه گردشگری حریم پایتخت لحاظ گردند.

Keywords:

تهران , حریم پایتخت , میراث طبیعی و تاریخی , حفاظت , ساماندهی , کیفیت محیطی , آب