یادگیری و آموزش ساخت سببی زبان فارسی بر اساس نظریه پردازش پذیری

دستور زبان و نگرش پژوهشگران نسبت به آن مبنای تحولات صورت گرفته در حوزه آموزش زبان دوم بوده است. برهمین اساس، سیر تکوین آموزش زبان دوم به سه دوره مختلف تقسیم می شود. دوره نخست دوره ای است که آموزش زبان معادل آموزش دستور زبان بود؛ دوره دوم دوره ای است که دستور از آموزش زبان حذف شد و سوم دوره ای است که آموزش دستور جایگاهی منطقی یافت و در کنار آموزش ارتباطی قرار گرفت. بنابراین، می توان گفت یکی از چالش های حوزه آموزش زبان دوم دستور زبان است و آموزش دستور زبان فارسی به غیرفارسی زبانان نیز از این قاعده مستثنی نیست. همچنین، یکی دیگر از مسائل مهم در حوزه یادگیری و آموزش زبان دوم مسئله تکوین زبان دوم است؛ یعنی زبان دوم آموزان در طول یادگیری زبان دوم از چه مراحلی عبور می کنند و چرا؟ پژوهشگران بسیاری به بررسی این مسئله پرداخته اند که یکی از آنها «مانفرد پینمان» است که در سال ۱۹۹۸ نظریه ای را تحت عنوان «نظریه پردازش پذیری» معرفی نمود. این نظریه سیر فراگیری دستور زبان دوم توسط زبان دوم آموزان را مورد بررسی قرار می دهد و مبنای آن این است که فراگیری زبان دوم از یک سلسله مراتب تکوینی به نام «سلسله مراتب پردازش پذیری» تبعیت می کند. براساس نظریه پردازش پذیری زبان دوم آموزان به ترتیب واژه های محتوایی؛ واژه های نقشی؛ گروه ها؛ جمله ها و بندهای پیرو را فرا می گیرند. با توجه به آنچه گفته شد و با توجه به جایگاه دستور و چالش برانگیزبودن یادگیری و آموزش برخی از ساخت های دستوری زبان فارسی، نگارندگان بر آن شدند تا ابتدا براساس نظریه پردازش پذیری فراگیری ساخت سببی زبان فارسی توسط غیرفارسی زبانان را بررسی کرده و سپس، باتوجه به نتایج به دست آمده الگویی برای آموزش این ساخت به فارسی آموزان غیرایرانی ارائه دهند. برای انجام این کار باید مشخص می شد هر یک از ساخت های سببی زبان فارسی مربوط به کدام مرحله از سلسله مراتب پردازش پذیری هستند. پس از بررسی ها مشخص شد که ساخت های سببی ساده در مرحله پردازش جمله و ساخت های سببی مرکب در مرحله پردازش بندهای پیرو فرا گرفته می شوند. برهمین اساس، با استفاده از یکی از تکنیک های معرفی شده توسط نظریه مذکور یعنی تکنیک مصاحبه به گردآوری داده ها پرداخته می شود. شرکت کنندگان این پژوهش ۱۲۰ فارسی آموز غیرایرانی در ۵ سطح مقدماتی؛ پیش میانی؛ میانی؛ فوق میانی و پیشرفته بودند. داده ها براساس آنچه نظریه پردازش پذیری برای تجزیه و‎تحلیل داده ها پیشنهاد می کند، بررسی می گردد. پس از تجزیه وتحلیل داده ها دریافتیم همانطور که نظریه پردازش پذیری پیش بینی کرده است، فارسی آموزان ابتدا سببی های ساده و بعد، سببی های مرکب را فرا می گیرند. همچنین، مشخص شد که فارسی آموزان در فراگیری سببی های ساده به ترتیب، سببی های کمکی؛ ریشه ای نابرابر؛ ریشه ای برابر؛ نابرابر مرکب و تکواژی و در فراگیری سببی های مرکب به ترتیب، سببی های فاعلی- التزامی غیرمقید؛ فاقد معنای ضمنی؛ دارای معنای ضمنی منفی؛ فاعلی- التزامی اجازه ای و مفعولی- التزامی اجباری را فرا می گیرند. درنهایت، براساس یافته ها الگویی برای آموزش ساخت سببی زبان فارسی به غیرفارسی زبانان ارائه شد.

Keywords:

Teaching Persian , Non-native Speakers , Causative Constructions in Persian , Processability Theory , آموزش زبان فارسی , غیرفارسی زبانان , ساخت سببی زبان فارسی , نظریه پردازش پذیری