کاربرد شاعرانه سازها و اصطلاحات کشاورزی، دامداری و طیور آذری در منظومه حیدربابای شهریار؛ با تاکید بر زبان آذری

شعر شهریار متاثر از طبیعت زیبای آذربایجان است. با توجه به اینکه منطقه آذربایجان از دیرباز به علت خاک حاصلخیز، مستعد کشاورزی و سرسبزی حاصل از آن، موجب رونق دامداری بوده و از ارکان رونق اقتصادی منطقه محسوب می ­شده است ، لذا منظومه حیدربابا، مشتمل بر اصطلاحات و لغات فراوان آذری مختص کشاورزی، دامداری و طیور است. در این مقاله که به روش توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ­ای و ادبیات شفاهی مردم تدوین شده، اصطلاحات کشاورزی و دام و طیور موجود در منظومه حیدربابا بررسی گردیده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می ­دهد که طبیعت­ گرایی و انس با طبیعت باعث شده که شهریار از واژه­ های مربوط به این حرفه ­ها با بسامد بالایی بهره بگیرد، نکته دیگر اینکه، که به دلیل موقعیت جغرافیایی منطقه آذربایجان، پیشه کشاورزی و دامداری و زیر شاخه های آن، پرورش طیور و ماکیان، حائز اهمیت بوده و حتی نام رودها، کوه ها و . . . نیز برگرفته از طبیعت بوده و حتی ابزار بازی های کودکان نیز برگرفته از کشاورزی، دامداری و طیور است؛ از جمله، الک دولک، قاب­بازی و تخم­ مرغ­بازی. همچنین بررسی واژگانی این منظومه نشان از آن است که بخشی از این واژه­ها امروزه از بستر ادبیات ما خارج شده اند و بخشی از آن ها که از دیرباز در بین مردم آذربایجان رد و بدل می ­شود، ریشه فارسی داشته و از لغات فارسی تحریف شده­ اند از جمله: باخچا، یونجا، زمی، گول، دسته گول، آلچا، آرموت، تخم، طوله، قاز، قیرقی، بیلدیرچین، دورنا و اوردک. برخی دیگر نیز مانند مویز، باغ، گردکان و گلبسر فارسی و حتی بدون تحریف به کار می­ رود. در این پژوهش بخشی از لغات وجود دارد که در معنی مجازی به کار رفته ­اند و حامل بار معنایی دیگری بودند که در برگیرنده تشبیه، مجاز یا کنایه می­ شدند؛ از جمله گلبسر. مطلب دیگر اینکه برخی از اسامی اماکن و حتی سبزیجات نیز برگرفته از طبیعت است؛ نظیر قره­کول، قره­چمن، داشلی بولاخ و بولاغ اوتی.

Keywords:

Sociolinguistics , Azeri Language , Shahriar , Heydar Baba Collection , Animal Husbandry Terms , Agricultural Terms , زبان شناسی اجتماعی , زبان آذری , شهریار , منظومه حیدر بابا , اصطلاحات دامداری , اصطلاحات کشاورزی