نقش نظارت و بازرسی در تحقق مولفه های حکمرانی مطلوب دربازداشتگاه ها و زندانها: با تاکید بر شفافیت و پاسخگویی

ماهیت ذاتا پنهان و دور از دید و نظارت عمومی مراکز سلب آزادی از یک طرف و دید منفی جامعه و برخی مسئولان به زندانیان و بی اهمیت تلقی کردن افرادی که در بازداشتگاه ها و زندان ها نگهداری می شوند از سوی دیگر موجد گونه-ای احساس عدم شفافیت و ناپاسخگویی در مراکز سلب آزادی است که حقوق ابتدایی محبوسین را درمعرض خطری گاه غیرقابل جبران قرار می دهد فقدان سازوکاری مستقل و واقعی برای نظارت و بازرسی از بازداشتگاه و زندان و رسیدگی به شکایات محبوسین، به توسعه گرایش طبیعی این محیط ها به ماندن در وضعیت ناشناختگی و ابهام، و پرهیز از شفافیت می انجامد. برعکس، سعی در ایجاد شفافیت و پاسخگونمودن مقامات زندان از مجرای نظارت و بازرسی های منظم و مستقل بر طرز سلوک آن ها باافراد در حبس یا بازاشت و رسیدگی منصفانه به شکایت های آن ها، همسو با اهداف درنظرگرفته شده برای مجازات حبس یا قرار بازداشت موقت،ریسک سوءاستفاده از قدرت در این محیط ها را کاهش داده، و با جایگزین نمودن حاکمیت قانون به جای حاکمیت قدرت موجب تضمین موثر و بهبود حقوق بنیادین افراد بازداشت شده یا زندانی می شود. مقاله پیشرو، با بهره گیری از ادبیات موجود در بحث های نظارت و بازرسی از بازداشتگاه و زندان، می کوشد با تحلیل اسناد و مدارک وگفتمان رسمی موجود در این زمینه، به این پرسش پاسخ دهد که آیا مولفه های حکمرانی مطلوب در بازداشتگاه ها و زندان ها به ویژه مولفه شفافیت و پاسخگویی رعایت می شود؟ در نظام عدالت کیفری ایران به رغم تلاش هایی برای نظارت پذیرکردن محیط های حبس، بیشتر اقدامات در سطحی ازنظارت درون سیستمی باقی مانده است که آن نیز در عمل، به صورت موردی/واکنشی و نه دائمی/کنشی و منظم، نوعا پس از رسانه ای شدن وقوع اتفاقی در این محیط ها، در پاسخ به افکار عمومی و با طی تشریفاتی متعدد و اعمال بیشترین سطح از محدودیت صورت پذیرفته است. وجود برخی بازداشتگاه های خارج از نظارت سازمان زندان ها دست کم در برهه هایی از زمان، عدم پذیرش نظام نظارت مستقل بر بازداشتگاه و زندان ها و ایجاد چالش هایی در مسیر اعمال نظارت های موردی خارج از نظام قضایی، سازوکارهای نظارت بر این محیط ها را فاقد اثر بخشی لازم کرده است.

Keywords:

حکمرانی مطلوب , پاسخگویی , نظارت , بازرسی , بازداشتگاه , زندان.