مطالعه تطبیقی نقش ظاهری و ماهیتی رخش و شبرنگ در شاهنامه شاه طهماسبی

داستان های شاهنامه، حاوی آموزه های ارزشمندی در باب فضائل باطنی و اخلاقی انسان است و فردوسی این ویژگی ها را در قالب افسانه های دلاورانه و با انتساب به قهرمانان و پهلوانان بیان نموده است؛ قهرمانانی که با ذکاوت، از میان نمونه های محبوب برگزیده شده اند و اسب از این جمله است. با مصور شدن افسانه های شاهنامه به دست نگارگران ایرانی، بر محبوبیت این کتاب افزوده شد. «شاهنامه شاه طهماسبی» از گونه های مصور نادری است که هنرمندان ایرانی آن را به زیبایی ساخته و پرداخته اند. این نگارگران که خود از میان مردم برخاسته اند، در انتقال اندیشه پنهان در محتوای شاهنامه، نقش به سزایی داشته اند و مطالعه این گنج شیرین، حلاوت ارتقای فرهنگ و تعالی روح را همزمان به کام می نشاند. اهمیت مطالعه بنیادین حاضر در این است که این نگارگران تا چه اندازه تصاویر را واقعی و با حفظ محتوای متن، نقش زده اند. هدف از انجام این پژوهش کیفی، یافتن شباهت ها و تفاوت های دو قهرمان همسان در دو نگاره منتخب از شاهنامه طهماسبی با توجه به نقش نگارگر در خلق تصاویر بوده است. در پی این هدف، نمونه های مورد -بررسی شامل دو نگاره «نبرد رخش و شیر» و «گذر سیاوش از آتش» به شیوه توصیفی- تحلیلی- تطبیقی مورد بررسی قرارگرفته اند. مطالعه این دو نمونه بر اساس محتوای متنی و با تکیه بر منابع مطالعاتی کتابخانه ای صورت گرفته است. در پاسخ به سوال های: ۱) چه شباهت ها و تفاوت هایی میان نقش رخش و شبرنگ از منظر بصری و ماهیتی برداشت می شود؟ و ۲) با توجه به تاثیر اندیشه نگارگر در خلق تصاویر، واقعی بودن آنها تا چه اندازه قابل اعتماد است؟، نتیجه حاکی از شباهت-های والای انسان گونه میان این دو است؛ همچنین بر پاره ای از تفاوت های ظاهری و ماهیتی آنها دلالت می کند و نیز آگاهی نگارگران و در پی آن، مستند بودن نگاره ها به محتوای متنی و سایر شرایط را بیان می دارد.

Keywords:

اسب , رخش , شاهنامه شاه طهماسبی , شبرنگ , نگارگری