واکاوی نمود مضامین تعویذ جام چهل کلید در دوره صفوی

اشیاء فلزی، مانند لوح های حاوی پیام های تصویری، نوشتاری و رمزگونه هستند. جام های فلزی زیادی، منقش به دعا و طلسم از قرون گذشته به جا مانده که از مهمترین آن ها می توان، جام چهل کلید یا جام چهل بسم الله را نام برد. جام چهل کلید، نمونه ای از تعاویذ دوره صفویه است که شکل و کاربردی متفاوت از طلسم و دعا دارد و برای پناه جویی و دورکردن شر جن و انس به کار می رفته است. پژوهش حاضر، با هدف "واکاوی نمود مضامین تعویذ جام چهل کلید در دوره صفوی" به روش توصیفی- تحلیلی و با رویکرد کیفی انجام شده و برای جمع آوری اطلاعات، از منابع کتابخانه ای و اسنادی و مشاهده آثار بهره جسته است. این پژوهش در پی پاسخ به این سوالات است که: ۱- جام چهل کلید چیست و چه انواعی داشته است؟ ۲- مضامین تعویذی چگونه در جام چهل کلید نمود یافته است؟ یافته ها نشان می دهد جام چهل کلید در اشکال گوناگون، به عنوان ابزار تعویذ، موارد استفاده متعددی داشته و اشکال آن به دلیل آویزهای کلیدمانند، با سایر جام های پیشگویی، طاس باطل سحر و جام های جادویی دیگر متفاوت بوده و بر اساس باورهای عامیانه، ابزاری برای پیشگیری و درمان بیماری، خوش یمنی و فتح و گشایش در امور و مهمتر از همه به عنوان باطل سحر و دفع چشم زخم به کار می رفته است. مضامین تعویذی در این جام به صورت باورهای عامیانه در قالب علائم نجومی و رمل، استفاده از عدد چهل و اعداد و حروف ابجد دیده می شود؛ همچنین مضامین شیعی به صورت آیات و سوره های قران، ادعیه و اسماء متبرکه در آن نمود یافته است.

Keywords:

باورهای عامیانه , تعویذ , چهل کلید , فلزکاری صفوی , مضامین شیعی