اصل علیت؛ تقریرها، بداهت و اثبات ناپذیری با تاکید بر دیدگاه علامه طباطبایی

علامه طباطبایی همچون عموم حکمای مسلمان، اصل علیت را گزاره ای ضروری می داند و از بدیهیات اولیه می شمارد بلکه انکار آن را خروج از فطرت انسانی می داند. او اصل علیت را اثبات ناپذیر و متمایز از مساله مناط حاجت تلقی می کند. با توجه به این دیدگاه، مساله اصلی پژوهش کنونی، طرح و بررسی مهم ترین مباحث معرفت شناسی در ساحت اصل علیت با تاکید بر نگرش علامه طباطبایی است. مهم ترین مباحث معرفت شناسی مربوط به این اصل در ویژگی های معرفت شناختی آن تبلور می یابد. ازاین رو پس از بررسی تقریرهای گوناگون اصل علیت از باب مقدمه، ویژگی های معرفت شناختی آن (همانند ضروری، بدیهی اولی، اثبات ناپذیر و تحلیلی یا ترکیبی بودن) را برمی رسیم و دلیل آنها را تبیین می کنیم. دستاورد این جستار، امتناع اقامه برهان حقیقی برای اثبات اصل علیت است. هر استدلالی که برای اثباتش ارائه شود، حتی اگر از راه احتمالات باشد، تنبیهی یا جدلی است؛ زیرا اعتبار هر استدلالی اعم از له و علیه، موافق و مخالف بر پذیرش این اصل مبتنی است و بدون آن هیچ استدلالی نمی توان اقامه کرد.

Keywords:

بدیهی اولی , اثبات ناپذیری , اصل تناقض , تحلیلی , اصل علیت , نظری , مناط احتیاج به علت