بررسی فرایند تضعیف در واژگان از فارسی میانه به فارسی دری در چارچوب واج شناسی زایشی

هدف از نگارش این مقاله بررسی فرایند تضعیف در واژگان از فارسی میانه به فارسی دری براساس رویکرد واج شناسی زایشی است. داده های این مقاله از واژه های فارسی میانه زرتشتی ذکرشده در فرهنگ کوچک زبان پهلوی مکنزی (۱۳۸۸)، که به فارسی دری راه پیدا کرده اند انتخاب شده، سپس شکل های مختلف آن ها در فارسی امروز ایران و واژه نامه های فارسی دری از جمله: دهخدا (۱۳۸۸)، حسن دوست (۱۳۸۳)، ذیل فرهنگ های فارسی (۱۳۸۲-۱۳۸۸) استخراج شده اند. در هر یک از این زبان ها، قواعد واجی آن ها استخراج و ذکر شده است. در مرحله بعد، بر اساس اصول واج شناسی زایشی و معیارهای ینسن (J.Jensen) به تحلیل واجی قواعد برای کشف قاعده طبیعی پرداخته شده است. با بررسی های صورت گرفته در این زمینه، سه نوع فرایند تضعیف در این زبان ها کشف شده است که در این مقاله به بررسی این سه نوع تضعیف، پرداخته شده است. برخی از نتایج به دست آمده در این پژوهش عبارتند از: ۱) طبیعی ترین قاعده از نظر آوایی لزوما ساده ترین قاعده نیست؛ یعنی سادگی، شرط لازم برای طبیعی بودن قاعده است ولی شرط کافی نیست. ۲) با توجه به بررسی های صورت گرفته مشخص شد که بسامد فرایند تضعیف در پایانه هجا، پایان واژه و محیط بعد از واکه به مراتب بیش تر از آغازه هجا و واژه است. ۳) مطابق قواعد، همخوان های شرکت کننده در این فرایند، همگی از نوع همخوان های گرفته مانند [p, b, f, k, g, w, t, d] هستند. ۴) قواعد واجی موجه معمولا یک سویه هستند.

Keywords:

واج شناسی زایشی