انگاره خانواده در باورها و داستان های مانوی

به دلیل اهمیت نهاد خانواده در ساختار فرهنگی-اجتماعی و حتی سیاسی-اقتصادی یک جامعه است که هر ایدئولوژی، دین و مذهبی خود را موظف می داند برای این مفهوم ویژگی ها و کارکردهای متقن تعریف کند. به همین طریق دین مانوی نیز درباره خانواده نظرات مشخصی دارد که عموما لزوم آن را نفی می کند و به نابودی آن با ممنوعیت ازدواج و فرزندآوری همت می گمارد و جامعه دینی مانوی را به عنوان جایگزین آن معرفی می کند اما حضور این بن مایه در داستان های مانوی ویژگی های متفاوت دارد و نهاد خانواده، اعضای آن و روابط مرتبط با آن به اشکال گوناگون در داستان های مانوی حضور قابل توجه با بار معنایی مثبت دارند. به ویژه رابطه والد و فرزندی از چنان اهمیتی برخوردار است که داستان اسطوره آفرینش مانوی بر پایه همین رابطه شکل گرفته است. در این مقاله قصد داریم با بررسی موشکافانه بن مایه های داستانی مانوی از یک سو و آموزه های متون عقیدتی مانوی از سوی دیگر، ویژگی های این پیچیدگی رویکردی را بررسی کنیم و تناقض ظاهری آن را با استناد به کارکردگرایی ادبیات مانوی توضیح دهیم. چنان که به نظر می رسد آن جا که صحبت از رابطه پدر و فرزندی است، بیشتر به رابطه ای بالادستی، الهی و معنوی با اصل خیر و نیکی یعنی پدر بزرگی و در مدارج پایین تر مانی و آموزگاران مانوی اشاره دارد و به همین ترتیب، رابطه هم عرض خواهر و برادری با رابطه میان پیروان این دین و نیوشایان و برگزیدگان متناظر است.

Keywords:

ادبیات مانوی , اسطوره آفرینش , داستان , دین مانوی , خانواده