بررسی ماهیت دین و جایگاه آن در شکل گیری تمدن

بررسی نسبت دین و تمدن ریشه در نوع نگاه به ماهیت این دو مقوله دارد. به طورکلی چهار دیدگاه در تعریف دین را می توان برشمرد. تعریف اول از دین در رویکردی اعم، مطلق ایده و تفکر در حوزه انسان، جهان، اخلاق، سعادت و کمال انسانی را دین تلقی کرده و از این حیث تمام ادیان الهی و غیر الهی، مکاتب بشری و حتی آیین های شیطانی نیز دین تلقی می شوند. بر اساس این رویکرد دین با تمدن قطعا دارای نسبت خواهد بود اما حدودوثغور آن اعم از اینکه سازنده تمدن باشد یا جزئی از اجزاء تمدن باشد بسته به ویژگی ها، آموزه ها و جهان بینی آن دین خواهد بود. دیدگاه عام درباره دین  عنصر تقدس و اعتقاد به امر قدسی را در تعریف دین ضروری می داند؛ در نگاه خاص به دین، دین دربردارنده عقیده باور به خالق برای جهان ­اعم از باور توحیدی یا مشرکانه است. درنهایت دیدگاه اخص معتقد به خالقی واحد برای جهان است که ادیان ابراهیمی تجلی امروزی این دیدگاه هستند. نظریه تمدنی مالک بن نبی نشان می دهد که دین نه تنها با تمدن نسبت دارد بلکه جوهره اصلی این تمدن ها نیز بوده است. به طوری که در تمامی حوزه های تمدنی اثر نهاده و تفاوت تمدن ها از یکدیگر را رقم زده است. سازوکار نسبت دین و تمدن از طریق مقوله فرهنگ رخ می دهد. زیرا دین مهم ترین سهم در شکل پذیری فرهنگ و جهت دهی عناصر آن را دارد. حال اگر این ایده دینی آن قدر گسترش یابد که بتواند در گستره ای فراتر، جغرافیا و فرهنگ های دیگر را نیز تسخیر کند، منجر به تمدن خواهد شد.

Keywords:

ماهیت دین" , ماهیت تمدن" , ایده" , فرهنگ , " , مالک بن نبی"