تحقق پذیری حقوق شهروندی در ساختار بازارهای اسلامی-ایرانی با تاکید بر حق عبور و مرور

حقوق شهروندی از جمله مباحثی ست که در دهه های اخیر مورد به عنوان مفهومی نوین معرفی می شود، اما با بررسیبرخی از مصادیق معماری اسلامی-ایرانی می توان استنباط کرد «پرداختن به حقوق شهروندان» همواره مطمح نظرمعماران سنتی ایران بوده است. بنابراین هدف مقاله پیش رو خوانش تطبیقی مفاهیم حقوق شهروندی با تاکید بر«حق آمد و شد آسان»در «ساختار کلی» بازاراهای سنتی اسلامی-ایرانی است. برای دستیابی به این هدف در مرحلهاول با استفاده از روش تحلیل محتوا حقوق شهروندی و راهبردهای احقاق آن مشخص شده و در مرحله دوم بااستفاده از روش مصداق پژوهی ساختارهای کلی بازارهای اسلامی-ایرانی مورد تدقیق قرار گرفته است، در مرحلهسوم پژوهش با استفاده از روش استدلال منطقی، راهبردهای کالبدی احقاق حقوق شهروندان در ساختار بازارهااستنباط و معرفی شده است. بر اساس یافته های پژوهش مشخص توجه به حقوق شهروندی در جامعه اسلامی ایرانسابقه ای طولانی دارد، به صورتی که فارابی (معلم ثانی) در آثار خودش مبانی مدونی برای آن تدوین کرده است،امادر دوران معاصر مبانی حقوق شهروندی مباحث گسترده تری از جمله ابواب اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی،سیاسی وامثالهم را شامل می شود، در این میان «حق عبور و مرود» به عنوان یکی از حقوق اجتماعی-شهروندی کیفیاتی شاملادراک فضایی، خوانایی، نفوذپذیری و درهمتنیدگی را برای فضای شهری محقق می نماید، این کیفیات بخش مهمیاز حق آمد و شد آسان در فضاهای معماری و شهری را فراهم می نمایند. مطابق با یافته های مرحله دوم و سوممشخص شد که گستردگی فضاهای بازار اسلامی-ایرانی و تعاریف فضایی آن علاوه بر آنکه عملکردها و کارکردهایبخصوصی را متصور است، موجب شده تا کیفیات چهارگانه مذکور در فضای بازار تجلی یافته و آمد و شد ارباب رجوعبه بازار تسهیل گردد.

Keywords:

حق شهروندی , حق عبور و مرور , بازار , معماری اسلامی-ایرانی