مدیریت طرحهای توسعه از دیدگاه فقه اسلامی

طرحهای توسعه بایستی متضمن منافع جمعی همه یا اکثر ساکنین باشد. در خلال این طرحها، خیل وسیعی از مردم متضرر می شوند لذا ضروری می نماید مباحث مربوط به حصول زمین و مسکن جهت این طرحها مورد بررسی قرار گیرد. در اسلام همواره به بحث عدالت و انصاف توجه ویژهای شده است و در ساحت جهانبینی اسلامی مفاهیم متعددی چون اکرام انسانی ، تعادل فضایی ، ظلم ستیزی، انصافگرایی ، حق گرایی و ... وجود دارد که نمود عینی آن را می -توان در قواعد فقهی متعددی که بر اخلاق اسلامی تمرکز دارد، مورد بررسی قرار داد. آنچه امروزه به عنوان ملاک عمل در تملک اراضی در طرحها مورد استفاده قرار می گیرد، بهرهمندی از روشهای مبتنی بر اندیشه غرب همچون انتقال حقوق توسعه مالکیت می باشد. براین اساس سوالات اصلی پژوهش این است که "۱. رویکرد انتقال حقوق توسعه (۱TDR) از منظر اندیشه اسلامی چگونه ارزیابی می شود؟" و "۲. قوانین در زمینه تملک اراضی و انتقال حقوق توسعه چگونه تعریف شده است ؟". لذا در این پژوهش با هدف بررسی قوانین مرتبط با طرحهای توسعه شهری و تطبیق آنها با فقه اسلامی و رویکرد انتقال حقوق توسعه ، تحقیقات بر سه بعد، فقهی ، اخلاقی و حقوقی در قالب مطالعات اسنادی و بررسی نصوص دینی به انجام می رسد. این پژوهش ازنظر هدف، کاربردی و توسعه ای بوده و ازنظر ماهیت ، تحلیلی - توصیفی می باشد. بررسی ها نشان می دهد که اگر قوانین مشارالیه ، منطبق بر اصول فقهی - اخلاقی دین مبین اسلام بازبینی گردند و الگوهای در نظر گرفته شده برای تملک دارای کمترین میزان مداخله و همچنین رضایت کامل مالکینی باشد که مال آنان در مسیر طرحهای توسعه قرار می گیرد، می توان تلالو تحقق احکام اسلامی را در شهرها نظاره گر بود. در پایان ضمن پاسخگویی به سوالات، پیشنهادهایی جهت بهرهمندی از قاعد فقهی / اخلاقی مبتنی بر اندیشه اسلامی در طرحهای توسعه شهری ارائه می گردد.

Keywords:

فقه اسلامی , حقوق شهروندی , تملک , طرحهای توسعه