مطالعه مقایسه ای اصول هفتگانه تزیینی هنر نگارگری ایران در نگاره های خمسه نظامی ۸۴۶ هجری قمری موجود در کتابخانه بریتانیا (کد Add.MS.۲۵۹۰۰)

تزیین یکی از جنبه های مهم ساختار بصری هنر نگارگری و کتاب آرایی ایران است و همواره به عنوان یک اصل مهم مطرح بوده است. این وجه در مکتب های هنری مختلف، فرم های گوناگونی پیدا کرده است و درنهایت با تدوین هفت اصل تزئینی هنر نگارگری ایران در دوره صفوی شکل مدونی به خود گرفته است. محور کار این پژوهش مطالعه کاربرد اصول هفت گانه تزئینی هنر نگارگری در نسخه شکوهمند خمسه نظامی، محفوظ در کتابخانه بریتانیا است که می تواند اطلاعات ارزشمند و زیادی از ویژگی های نگارگری مکتب متاخر هرات ارائه دهد. هدف پژوهش حاضر بررسی تطبیقی کاربرد هفت اصل تزئینی هنر نگارگری ایران در نگاره های خمسه نظامی متعلق به سال ۸۴۶ ه‍ . ق. است. سوال اصلی این پژوهش این است که اصول هفت گانه تزیینی هنر نگارگری ایران در مکتب متاخر هرات در نگاره های خمسه نظامی ۸۴۶ ه‍ . ق. چگونه به کار رفته است؟ این پژوهش به روش توصیفی  تطبیقی انجام شده و گردآوری اطلاعات نیز به شیوه کتابخانه ای  اسنادی و بررسی نگاره های نسخه خمسه نظامی ۸۴۶ ه‍ . ق. صورت گرفته است. بر اساس یافته های پژوهش اصول اسلیمی، ختایی، نیلوفر و گره بیشترین کاربرد را در نگاره های مورد بررسی داشته اند. اصل ابر در هفت نگاره استفاده شده و اصل واق نیز کم ترین کاربرد را در نگاره ها داشته است. در حقیقت نگارگران خمسه نظامی به سنت تزیین گرایی هنر نگارگری ایران پایبند بوده اند. آنها ضمن نشان دادن مهارت خود در این اثر، شاخصه های کتاب آرایی مکتب متاخر هرات و مکتب تبریز اوایل دوره صفوی را نیز نشان می دهند.

Keywords:

خمسه نظامی , مکتب هرات , اصول هفتگانه تزئینی نگارگری , دوره تیموری