بازشناخت فقهی تعامل اصحاب ائمه (ع) با حاکمان جور

یکی از ابعاد مهم امامیه و فقه سیاسی، شیوه تقابل با حکومت و حاکمان جور است. این پژوهش درصدد است با روش توصیفی - تحلیلی به سیره علمی و عملی پیشوایان دینی (ع) و ارتباط آنان در مواجهه با حاکمیت جور بپردازد و به این پرسش اساسی پاسخ می دهد که چرا برخی از یاران ائمه (ع) در دستگاه خلافت بودند و با آنها تعامل می کردند؟ سیره ائمه معصومین (ع) در قبال حاکمان جور چه بوده است؟ دیدگاه مذاهب اسلامی در تقابل با حاکمان جور چیست؟ نقش اقتضائات زمانی در مواجهه با حاکم جور چیست؟ نگارنده کوشیده است با بررسی سبک زندگی ائمه (ع) در مواجهه با حکومت ها، پژوهش را در دو وضعیت عادی و ثانویه بررسی کند و به مولفه هایی همچون زمان و مکان توجه شده است. در شرایط اضطراری با وجود مشروعیت نداشتن حاکم، مردم به دلیل مصلحت مهم با حاکم جور تعامل و همکاری دارند تا خطر های احتمالی از جامعه مسلمانان برطرف شود؛ اما در شرایط عادی، دو قول اطاعت و عدم اطاعت وجود دارد. قول اطاعت از حاکم جور، فقط نزد اکثریت اهل سنت پذیرفته شده است؛ درحالی که برخی از آنان و فقیهان شیعه قبول ندارند. البته ائمه (ع) در بعضی زمان ها به دلیل اقتضائات حکم به تعامل همراه با عدم مشروعیت آنان کرده اند؛ بنابراین همکاری برخی از اصحاب با اجازه معصومین (ع) برای کمک به شیعیان ستم دیده و رفع مشکلات آنان بوده است.

Keywords:

اصحاب ائمه (ع) , حاکم جائر , حکم اولیه , حکم ثانویه